Als je nederig bent zal niets je raken, lof noch schande, omdat je weet wie je bent
Moeder Theresa
Het kenmerk van een ware held is nederigheid
Kung Fu Panda
Robert Long zong het vroeger al: dankbaar moet je zijn, nederig en klein. Niet bepaald een reclame voor de kwaliteit nederigheid! Mogelijk is dit het gevolg van het feit dat nederigheid ten onrechte geassocieerd wordt met een lage zelf-waardering en nietswaardigheid. Waarachtige nederigheid houdt echter het volgende in: een accurate inschatting van de eigen mogelijkheden, erkenning van de eigen beperkingen, openheid voor nieuwe ideeën, de eigen successen in perspectief kunnen zetten, de waarde van alles en iedereen kunnen zien en “zichzelf kunnen vergeten”[1] (Tangney, 2000, 2002).
Het woord nederigheid is etymologisch gerelateerd aan het Latijnse woord humilis (laag, deemoedig) en humus (aarde); mensen die deemoedig zijn, zijn psychologisch gezien geaard en “down to earth”. Hoewel nederigheid verwant is aan bescheidenheid, kan nederigheid gezien worden als een interne kracht, die gerelateerd is aan het besef dat men niet het centrum van het universum is, wat uiterst bevrijdend kan zijn! In The Trumanshow (1998), die gebaseerd is op de mythe van de Grot van Plato, wordt dit op weergaloze wijze weergegeven.
In tegen stelling tot nederigheid is bescheidenheid meer extern en gerelateerd aan gedragingen, zoals hoe men zich kleedt, iemands houding en publieke verklaringen.
Recente studies hebben de kwaliteit nederigheid gerelateerd aan vriendelijkheid. Mensen die nederig zijn, zijn meer behulpzaam naar mensen die in nood zijn, dan mensen die minder nederig zijn. Ook zouden mensen met voornoemde kwaliteit genereuzer en meer vergevingsgezind zijn. Omdat nederigheid voorkomt dat mensen teveel met zichzelf bezig zijn en ook zorgt voor een beter begrip van zichzelf en van anderen, is het een relevante kwaliteit voor leiderschap, met name charismatisch leiderschap. Zie bijvoorbeeld de film Ghandi (1982).
Praktische tips:
- Wees je bewust van je sterfelijkheid. De volgende Boeddhistische oefening kan daarbij behulpzaam zijn. Visualiseer je eigen dood. Stel jezelf bijvoorbeeld voor dat je lichaam vergaat in het graf. Deze oefening helpt om ons ervan bewust te maken dat we maar tijdelijk op deze aarde zijn. Leer jezelf aan om als je ’s morgens opstaat tegen jezelf te zeggen “ ik ben een schepsel dat zal sterven”. Dit kan helpen om te bitterzoete overgangen in het leven te waarderen. Variaties op deze oefening, genaamd “stervensreflectie” en “bewustzijn van sterfelijkheid” zijn bestudeerd door psychologen op het vakgebied van de positieve psychologie en zijn gerelateerd aan een toename in dankbaarheid ( Frias, Watkins, Webber, & Froh, 2011).
- Erken je fouten en verontschuldig je naar anderen als dat nodig is.
- Leer van narcisten. In het dagelijks leven, de wereldpolitiek en in films kunnen we zien wat deze mensen voor schade aan kunnen brengen. Dit kan helpend zijn om ons bewust te maken van de waarde van nederigheid en bescheidenheid. Het kijken naar de neiging van jezelf om op dingen aanspraak te maken, gevoelens van grandiositeit of superioriteit, en jezelf (te) belangrijk vinden, kan je vertellen hoe ver je nog te gaan hebt. Probeer voornoemde neigingen te beperken.
- Probeer bescheiden te zijn. Mensen houden ervan om over zichzelf te praten, soms meer dan wat dan ook. Oefen jezelf erin om jezelf te “vergeten” door niet over jezelf te praten in bepaalde situaties of voor een bepaalde periode (bijvoorbeeld voor een dag). Zet je problemen en je behaalde successen opzij en besteed meer aandacht aan luisteren.
- Loop blootsvoets en voel de aarde. Deze eenvoudige oefening kan verrassend behulpzaam zijn om je te helpen te verbinden met de aarde en meer “geaard” te worden.
Films die (meer) nederigheid kunnen bevorderen
- The Pride of the Yankees (1942, V.S.)
- The Keys of the Kingdom (1944, V.S.)
- Monsieur Vincent (1946, Frankrijk)
- Gandhi (1982, India/Groot-Brittannië)
- The Fourth Wise Man (1985, V.S.)
- Rainman (1988, V.S.)
- The Trumanshow (1998, V.S.)
- The Prince of Egypt (1998, V.S.)
- Charisma (1999, Japan)
- The Legend of Bagger Vance (2000, V.S.)
- Son of the Bride (2001, Argentinië/Spanje)
- The Tiger and The Snow (2005, Italië)
- 10 Questions for the Dalai Lama (2006, V.S.)
- Peaceful Warrior (2006, V.S.)
- Fearless (2006, China/Hong Kong/V.S.)
- Departures (2008, Japan)
- Kung Fu Panda (2008, V.S.)
- A Somewhat Gentleman (2010, Noorwegen)
- The Two Popes (2019, Groot-Brittannië/ Italië / Argentinië/V.S.)
- A Hidden Life (2019, Duitsland/V.S.)
Bronnen onder meer:
Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.
[1] Dit betekent natuurlijk niet dat je niet goed voor jezelf zorgt. Dat laatste is juist een voorwaarde om jezelf te kunnen vergeten!