Leiderschap (leiderschapskwaliteiten hebben en anderen aanmoedigen)

 

Laat iedereen die je tegenkomt beter achter dan je hen aangetroffen hebt. Ware leiders en oprechte helden zijn brengers van hoop. Ze zorgen ervoor dat mensen zich in hun aanwezigheid sterker voelen en nooit geringer.

Wayne Gill, naar Robin Sharma

Wees de verandering die je in de wereld wilt zien. 

Mahatma Gandhi

Bij het woord leiderschap denken we vaak aan formeel leiderschap, zoals bijvoorbeeld een directeur of een wereldleider. Echter, in zekere zin zijn we allemaal leiders. Het gaat om verantwoordelijkheid nemen over wat er in ons leeft en wat we willen realiseren. Het gaat om onze  rol te vervullen in kwesties die volgens ons aandacht verdienen. Persoonlijk leiderschap is het vermogen om positieve leiderschapseigenschappen toe te passen op het meest basale niveau…onszelf. Een van de meest wijdverbreide leiderschapsquotes is afkomstig van Ghandi die stelde ”ik moet eerst zelf de verandering worden die ik in anderen wil zien”. Persoonlijk leiderschap begint op het moment dat we vastbesloten zijn om onze eigen levenscoach te worden en om te leven met een persoonlijk leiderschapsplan. Zo kiezen we er bewust voor om de richting van ons leven te “kiezen”, in plaats van onze toekomst of potentieel te laten bepalen door “tijd en kans”. Stephen R. Covey (1932-2012) heeft er zijn levenswerk van gemaakt om mensen te laten zien hoe elk individu de regie kan nemen over zijn of haar eigen leven.
Er zijn meer dan twintig miljoen boeken van hem verkocht (in 38 talen), en “De zeven eigenschappen van effectief leiderschap” is uitgeroepen tot het belangrijkste businessboek van de twintigste eeuw. In 2004 is  er door Covey overigens nog een achtste eigenschap toegevoegd aan de andere eigenschappen. Omdat we dus eigenlijk niet om hem heen kunnen hieronder de acht eigenschappen.

 De acht eigenschappen van effectief (persoonlijk) leiderschap (Stephen Covey):

  1. proactieve levenshouding (handelen vanuit waarden)
  2. doelgerichte inzet (begin met het einde voor ogen)
  3. prioriteiten stellen
  4. streven naar gezamenlijk profijt (win-winsituatie)
  5. aandacht voor andermans belangen (empathie)
  6. profijt uit verschillen halen (synergie)
  7. voldoende rust nemen en ontspannen (balans tussen productie en productiemiddelen)
  8. ontdek je innerlijke stem en inspireer anderen om hun stem te vinden

Een goed voorbeeld van iemand die uiteindelijk leert, aanvankelijk tegen wil en dank,  om een goed leider te worden door eerst aan zichzelf te werken is de film The Ultimate Gift (2006). In deze  film is te zien hoe de verwaande jongeman Jason een aantal “geschenken” krijgt, waardoor hij langzamerhand transformeert in een dienend leider. De geschenken zijn onder andere: het Geschenk van Arbeid, het geschenk van Problemen (!), het Geschenk van Geven, het geschenk van Dankbaarheid en het Geschenk van Liefde. Een andere aanrader is de klassieker Groundhog Day (1993). In deze film verandert Phil (let op de naam) Connors, van een chagrijnige, narcistische weerman  uiteindelijk in een oprechte held die iedereen beter achterlaat dan hij hem of haar tegenkwam.  Zonder erop uit te zijn, wordt hij een invloedrijk en geliefd persoon. Het script van deze film is overigens geschreven door een zen-boeddhist die op een aansprekende manier aan de westerse ziel wilde laten zien hoe “verlichting” er uit ziet. In feite gaat het hier om een universeel proces van emotionele rijping, cq persoonstransformatie,  waarin allerlei al dan niet religieuze groeperingen de essentie van hun leer of levensvisie terugvinden.

Oefening 1 :Probeer minimaal een maand lang met de acht eigenschappen aan de slag te gaan. Eventueel met behulp van een tabel, waarin je elke dag aankruist of je de eigenschap hebt toegepast.  Houd je vorderingen bij in een dagboek of op de computer.

Oefening 2: Kijk of je de acht eigenschappen terug ziet (of juist niet!) bij bijvoorbeeld politici, wereldleiders, in series of in films.

Een aantal andere inspirerende films om (persoonlijke) leiderschapskwaliteiten te  bevorderen:

  • Gandhi (1982, India, Groot-Brittannië, V.S.)
  • The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
  • Appolo 13 (1995, V.S.)
  • Braveheart (1995, V.S.)
  • Patch Adams (1998)
  • Invictus (2009, V.S.)
  • Des Hommes et des Dieux (2010, Frankrijk)
  • Ai Weiwei (2012, Duitsland)
  • The Chef (2014, V.S.)
  • Mc Farland USA (2015, V.S.)
  • Kung Fu Panda 3 (2016), V.S./China)
  • Hacksaw Ridge (2016, V.S. Australië)

Bronnen onder meer:

Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition.). Boston: Hogrefe Publishers.

Thomas, G.L. LeadershipExcellencenow.com , januari 2021.

Van Doorn, M.  (2012). Het wiel opnieuw uitvinden; cycli en niveaus van leiderschap. Double Healix Serie.

V.d. Vegt, M. (2021). Mirjam van der Vegt.nl.

 

 

 

 

 

 

 

 

Nederigheid

Als je nederig bent zal niets je raken, lof noch schande, omdat je weet wie je bent

Moeder Theresa

Het kenmerk van een ware held is nederigheid

Kung Fu Panda

Robert Long zong het vroeger al: dankbaar moet je zijn, nederig en klein. Niet bepaald een reclame voor de kwaliteit nederigheid! Mogelijk is dit het gevolg van het feit dat nederigheid ten onrechte geassocieerd wordt met een lage zelf-waardering en nietswaardigheid.  Waarachtige nederigheid houdt echter het volgende in: een accurate inschatting van de eigen  mogelijkheden,  erkenning van de eigen beperkingen, openheid voor nieuwe ideeën, de eigen successen in perspectief kunnen zetten, de waarde van alles en iedereen kunnen zien en “zichzelf kunnen vergeten”[1] (Tangney, 2000, 2002).

Het woord nederigheid is etymologisch gerelateerd aan het Latijnse woord humilis (laag, deemoedig) en humus (aarde); mensen die deemoedig zijn, zijn psychologisch gezien geaard en “down to earth”. Hoewel nederigheid verwant is aan bescheidenheid, kan nederigheid gezien worden als een interne kracht, die gerelateerd is aan het besef dat men niet het centrum van het universum is, wat uiterst bevrijdend kan zijn!  In The Trumanshow (1998), die gebaseerd is op de mythe van de Grot van Plato, wordt dit op weergaloze wijze weergegeven.

In tegen stelling tot nederigheid is bescheidenheid  meer extern en gerelateerd aan gedragingen, zoals hoe men zich kleedt, iemands houding en publieke verklaringen.

Recente studies hebben de kwaliteit nederigheid gerelateerd aan vriendelijkheid. Mensen die nederig zijn, zijn meer behulpzaam naar mensen die in nood zijn, dan mensen die minder nederig zijn.  Ook zouden mensen met voornoemde kwaliteit genereuzer en meer vergevingsgezind zijn. Omdat nederigheid voorkomt dat mensen teveel met zichzelf bezig zijn en ook zorgt voor een beter begrip van zichzelf en van anderen, is het een relevante kwaliteit voor leiderschap, met name charismatisch leiderschap. Zie bijvoorbeeld de film Ghandi (1982).

Praktische tips:

  • Wees je bewust van je sterfelijkheid. De volgende Boeddhistische oefening kan daarbij behulpzaam zijn. Visualiseer je eigen dood. Stel jezelf bijvoorbeeld voor dat je lichaam vergaat in het graf. Deze oefening helpt om ons ervan bewust te maken dat we maar tijdelijk op deze aarde zijn. Leer jezelf aan om als je ’s morgens opstaat tegen jezelf te zeggen “ ik ben een schepsel dat zal sterven”. Dit kan helpen om te bitterzoete overgangen in het leven te waarderen. Variaties op deze oefening, genaamd “stervensreflectie” en “bewustzijn van sterfelijkheid” zijn bestudeerd door psychologen op het vakgebied van de positieve psychologie en zijn gerelateerd aan een toename in dankbaarheid ( Frias, Watkins, Webber, & Froh, 2011).
  • Erken je fouten en verontschuldig je naar anderen als dat nodig is.
  • Leer van narcisten. In het dagelijks leven, de wereldpolitiek en in films kunnen we zien wat deze mensen voor schade aan kunnen brengen. Dit kan helpend zijn om ons bewust te maken van de waarde van nederigheid en bescheidenheid. Het kijken naar de neiging van jezelf om op dingen aanspraak te maken, gevoelens van grandiositeit of superioriteit, en jezelf (te) belangrijk vinden, kan je vertellen hoe ver je nog te gaan hebt. Probeer voornoemde neigingen te beperken.
  • Probeer bescheiden te zijn. Mensen houden ervan om over zichzelf te praten, soms meer dan wat dan ook. Oefen jezelf erin om jezelf te “vergeten” door niet over jezelf te praten in bepaalde situaties of voor een bepaalde periode (bijvoorbeeld voor een dag). Zet je problemen en je behaalde successen opzij en besteed meer aandacht aan luisteren.
  • Loop blootsvoets en voel de aarde. Deze eenvoudige oefening kan verrassend behulpzaam zijn om je te helpen te verbinden met de aarde en meer “geaard” te worden.

Films die (meer) nederigheid kunnen bevorderen

  • The Pride of the Yankees (1942, V.S.)
  • The Keys of the Kingdom (1944, V.S.)
  • Monsieur Vincent (1946, Frankrijk)
  • Gandhi (1982, India/Groot-Brittannië)
  • The Fourth Wise Man (1985, V.S.)
  • Rainman (1988, V.S.)
  • The Trumanshow (1998, V.S.)
  • The Prince of Egypt (1998, V.S.)
  • Charisma (1999, Japan)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, V.S.)
  • Son of the Bride (2001, Argentinië/Spanje)
  • The Tiger and The Snow (2005, Italië)
  • 10 Questions for the Dalai Lama (2006, V.S.)
  • Peaceful Warrior (2006, V.S.)
  • Fearless (2006, China/Hong Kong/V.S.)
  • Departures (2008, Japan)
  • Kung Fu Panda (2008, V.S.)
  • A Somewhat Gentleman (2010, Noorwegen)
  • The Two Popes (2019, Groot-Brittannië/ Italië / Argentinië/V.S.)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/V.S.)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

[1] Dit betekent natuurlijk niet dat je niet goed voor jezelf zorgt. Dat laatste is juist een voorwaarde om jezelf te kunnen vergeten!