Geplaatst op

Nederigheid

Als je nederig bent zal niets je raken, lof noch schande, omdat je weet wie je bent

Moeder Theresa

Het kenmerk van een ware held is nederigheid

Kung Fu Panda

Robert Long zong het vroeger al: dankbaar moet je zijn, nederig en klein. Niet bepaald een reclame voor de kwaliteit nederigheid! Mogelijk is dit het gevolg van het feit dat nederigheid ten onrechte geassocieerd wordt met een lage zelf-waardering en nietswaardigheid.  Waarachtige nederigheid houdt echter het volgende in: een accurate inschatting van de eigen  mogelijkheden,  erkenning van de eigen beperkingen, openheid voor nieuwe ideeën, de eigen successen in perspectief kunnen zetten, de waarde van alles en iedereen kunnen zien en “zichzelf kunnen vergeten”[1] (Tangney, 2000, 2002).

Het woord nederigheid is etymologisch gerelateerd aan het Latijnse woord humilis (laag, deemoedig) en humus (aarde); mensen die deemoedig zijn, zijn psychologisch gezien geaard en “down to earth”. Hoewel nederigheid verwant is aan bescheidenheid, kan nederigheid gezien worden als een interne kracht, die gerelateerd is aan het besef dat men niet het centrum van het universum is, wat uiterst bevrijdend kan zijn!  In The Trumanshow (1998), die gebaseerd is op de mythe van de Grot van Plato, wordt dit op weergaloze wijze weergegeven.

In tegen stelling tot nederigheid is bescheidenheid  meer extern en gerelateerd aan gedragingen, zoals hoe men zich kleedt, iemands houding en publieke verklaringen.

Recente studies hebben de kwaliteit nederigheid gerelateerd aan vriendelijkheid. Mensen die nederig zijn, zijn meer behulpzaam naar mensen die in nood zijn, dan mensen die minder nederig zijn.  Ook zouden mensen met voornoemde kwaliteit genereuzer en meer vergevingsgezind zijn. Omdat nederigheid voorkomt dat mensen teveel met zichzelf bezig zijn en ook zorgt voor een beter begrip van zichzelf en van anderen, is het een relevante kwaliteit voor leiderschap, met name charismatisch leiderschap. Zie bijvoorbeeld de film Ghandi (1982).

Praktische tips:

  • Wees je bewust van je sterfelijkheid. De volgende Boeddhistische oefening kan daarbij behulpzaam zijn. Visualiseer je eigen dood. Stel jezelf bijvoorbeeld voor dat je lichaam vergaat in het graf. Deze oefening helpt om ons ervan bewust te maken dat we maar tijdelijk op deze aarde zijn. Leer jezelf aan om als je ’s morgens opstaat tegen jezelf te zeggen “ ik ben een schepsel dat zal sterven”. Dit kan helpen om te bitterzoete overgangen in het leven te waarderen. Variaties op deze oefening, genaamd “stervensreflectie” en “bewustzijn van sterfelijkheid” zijn bestudeerd door psychologen op het vakgebied van de positieve psychologie en zijn gerelateerd aan een toename in dankbaarheid ( Frias, Watkins, Webber, & Froh, 2011).
  • Erken je fouten en verontschuldig je naar anderen als dat nodig is.
  • Leer van narcisten. In het dagelijks leven, de wereldpolitiek en in films kunnen we zien wat deze mensen voor schade aan kunnen brengen. Dit kan helpend zijn om ons bewust te maken van de waarde van nederigheid en bescheidenheid. Het kijken naar de neiging van jezelf om op dingen aanspraak te maken, gevoelens van grandiositeit of superioriteit, en jezelf (te) belangrijk vinden, kan je vertellen hoe ver je nog te gaan hebt. Probeer voornoemde neigingen te beperken.
  • Probeer bescheiden te zijn. Mensen houden ervan om over zichzelf te praten, soms meer dan wat dan ook. Oefen jezelf erin om jezelf te “vergeten” door niet over jezelf te praten in bepaalde situaties of voor een bepaalde periode (bijvoorbeeld voor een dag). Zet je problemen en je behaalde successen opzij en besteed meer aandacht aan luisteren.
  • Loop blootsvoets en voel de aarde. Deze eenvoudige oefening kan verrassend behulpzaam zijn om je te helpen te verbinden met de aarde en meer “geaard” te worden.

Films die (meer) nederigheid kunnen bevorderen

  • The Pride of the Yankees (1942, V.S.)
  • The Keys of the Kingdom (1944, V.S.)
  • Monsieur Vincent (1946, Frankrijk)
  • Gandhi (1982, India/Groot-Brittannië)
  • The Fourth Wise Man (1985, V.S.)
  • Rainman (1988, V.S.)
  • The Trumanshow (1998, V.S.)
  • The Prince of Egypt (1998, V.S.)
  • Charisma (1999, Japan)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, V.S.)
  • Son of the Bride (2001, Argentinië/Spanje)
  • The Tiger and The Snow (2005, Italië)
  • 10 Questions for the Dalai Lama (2006, V.S.)
  • Peaceful Warrior (2006, V.S.)
  • Fearless (2006, China/Hong Kong/V.S.)
  • Departures (2008, Japan)
  • Kung Fu Panda (2008, V.S.)
  • A Somewhat Gentleman (2010, Noorwegen)
  • The Two Popes (2019, Groot-Brittannië/ Italië / Argentinië/V.S.)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/V.S.)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

[1] Dit betekent natuurlijk niet dat je niet goed voor jezelf zorgt. Dat laatste is juist een voorwaarde om jezelf te kunnen vergeten!

Geplaatst op

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid (kunnen genieten van de mooie en bijzondere dingen in het leven)

 

Aanwezigheid is noodzakelijk om je bewust te kunnen zijn van de schoonheid, de luister en de heiligheid van de natuur…Als je je bewust hiervan wilt worden, moet eerst je verstand zwijgen. Je moet even je persoonlijke bagage van problemen, verleden, toekomst en al je andere kennis loslaten, want anders zie je zonder te zien, hoor je zonder te horen. Je totale aanwezigheid is nodig.          

Eckhart Tolle

Tot op de dag van vandaag heb ik geen idee waar die twee Italiaanse dames over zongen. De waarheid is, ik wil het niet weten. Sommige dingen kunnen beter ongezegd blijven. Ik houd ervan om te denken dat ze over zo iets moois zongen, dat het eigenlijk niet in woorden uit te drukken is…en dat je hart daarom pijn doet. Ik vertel je, die stemmen gingen omhoog…hoger en verder dan waarover iemand in deze grauwe plaats durft te dromen. Het was alsof een mooie vogel in onze kleurloze kleine kooi fladderde en de wanden ervan liet verdwijnen. En voor heel even, voelde iedereen in de Shawshank zich vrij.

The Shawshank Redemption

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid omvat verschillende dimensies, waaronder een overweldigend gevoel van eerbied of ontzag, verwondering, bewondering, verbazing en verheffing. Het wordt een kwaliteit of een sterke kant in mensen wanneer ze de goedheid, schoonheid en bijzondere dingen om zich heen leren zien. Deze ervaring leidt over het algemeen tot een gevoel van eerbied en verbinding dat vaak gepaard gaat met de drang om iets te willen betekenen voor anderen (mensen, dieren of de natuur in het algemeen).

Peterson en Seligman noemen drie typen ervaringen van schoonheid die kunnen inspireren tot het doen van het goede: 1) Fysieke schoonheid (bijvoorbeeld een zonsondergang), 2) vaardigheid of talent (bijvoorbeeld een symfonie), 3. deugd of morele goedheid (bijvoorbeeld een vriendelijke daad)

Er zijn verschillende studies gedaan op het gebied van eerbied, verheffing en dergelijke. Het ervaren van eerbied is onder meer verbonden met een groter gevoel van welzijn. Eerbied is bij mensen opgewekt in experimenten en bleek te leiden tot religieuze en spirituele gevoelens; met name eerbied voor de natuur leidt tot een gevoel van eenheid met anderen of het andere in het algemeen. Een  aanrader, naast natuurlijk jezelf in de natuur begeven (!), in dit kader is de documentaire Leaning into the Wind (2017) over de in Schotland gevestigde Engelse kunstenaar Andy Goldsworthy die op een bijzondere wijze als het ware cocreëert met de natuur. Een andere aanrader is het filmproject De fascinerende wereld van bomen van Monique Smulders (2019).

Naar de waardering voor uitmuntendheid is veel minder onderzoek gedaan. Wat het dichtste bijkomt is waarschijnlijk de studie met betrekking tot bewondering, dat een reactie is op niet-morele uitmuntendheid of prestaties van anderen, bijvoorbeeld het geblinddoekt (!) oplossen van een Rubik’s kubus. Uit onderzoek blijkt dat dit bij waarnemer(s) leidde tot het ervaren van meer energie, de wens om e.e.a. te kopiëren, en om hierin te slagen.

De ervaring van mensen die kijken naar films met karakters die goedheid of schoonheid portretteren en zich daardoor geïnspireerd voelen om goed voor anderen te zijn wordt cinematische elevatie genoemd. Veel mensen ervaren dit bijvoorbeeld bij de film Ghandi  (1982) Als mensen een film zien waarin karakters niet-morele uitmuntendheid vertonen, bijvoorbeeld op het gebied van sport, en zich gemotiveerd voelen om zichzelf (op dat gebied) te verbeteren wordt dit cinematische admiratie genoemd.

Praktische toepassingen om meer oog te krijgen voor de schoonheid en bijzondere dingen in het leven :

  • Beoefen mindfulness. Lees bijvoorbeeld de Kracht van het Nu van Eckart Tolle of de boeken van Jon Kabat- Zinn en Thich Nhat Hanh. Voor de liefhebbers is ook Het Geheim van Shambhala van James Redfield (bekend van de Celestijnse Belofte) een aanrader.
  • Probeer elke dag de (innerlijke) schoonheid van het “gewone” gewaar te worden, zoals bijvoorbeeld regendruppels op een spinnenweb, een wolkenlucht, de glans in de ogen van iemand anders. Probeer je zintuigen te gebruiken om niet alleen “dieper” te zien, maar ook om bijvoorbeeld “dieper” te luisteren. Het ervaren van voornoemde schoonheid kan vervolgens weer een gevoel van dankbaarheid en liefde oproepen, waardoor je nog meer schoonheid kunt ervaren, waardoor je in een positieve flowspiraal kunt komen.
  • Probeer zo mogelijk elke dag in aanraking te komen met schoonheid en/ of uitmuntendheid die gecreëerd is door andere mensen bijvoorbeeld door het luisteren naar (klassieke) muziek die je diep raakt, een museumbezoek, of het doorbladeren van een kunsttijdschrift.
  • Stel jezelf open voor cinematische elevatie. Kies een film die je waarschijnlijk zal inspireren, bijvoorbeeld op grond van een recensie. Stel jezelf erop in om kwaliteiten, b.v. schoonheid, te ervaren. Stel je ook open om de emoties van de karakters te ervaren. Observeer de morele goedheid van de karakters. Als de film over is blijf dan een tijdje zitten. Wat inspireerde je het meest in een karakter? Voel je je geïnspireerd om ook het goede voor anderen te doen? Kijk eventueel ook of er andere hiermee samengaande kwaliteiten zijn aan te treffen, zoals bijvoorbeeld eerlijkheid, vergevingsgezindheid, of vriendelijkheid. Is er een doel dat je zou willen stellen dat geïnspireerd is door dit gevoel van motivatie?
  • Houd eventueel een (speciaal) dagboek bij gedurende een bepaalde periode waarin je in een paar zinnen schrijft over iets moois dat je opviel. Je kunt je op één soort type schoonheid focussen (natuur, artistiek of moreel) of op alle drie.

Films en documentaires die de waardering voor schoonheid en uitmuntendheid kunnen faciliteren.

  • Der Himmel über Berlin (1987, Frankrijk, Duitsland)
  • American Beauty (1999, VS)
  • Far Away So Close! (1993, Duitsland)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, VS)
  • Amélie (2001, Frankrijk)
  • Waking Life (2001, VS)
  • The Story of The Weeping Camel (2003, Mongolië/Duitsland)
  • Genesis (2004, Frankrijk)
  • Departures (2008, Japan)
  • Midnight in Paris (2011, VS)
  • Leaning into the Wind (2017, Duitsland)
  • At Eternitity’s Gate (2018, VS/ Groot-Brittannië/ Frankrijk)
  • De fascinerende wereld van bomen (2019, Nederland)
  • Mrs. Lowry and Son (2019, Groot-Brittannië)

Bronnen onder meer:

  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
  • De kracht van het nu in de praktijk. Tolle, E. (2004). Ankh-Hermes bv, Deventer.

 

Geplaatst op

Dankbaarheid

Dankbaar zijn en de tijd nemen om dit uit te drukken

Maybe gratitude has nothing to do with joy. Maybe being grateful means recognizing what you have for what it is; appreciating small victories; admiring the struggle it takes simply to be human. Maybe we’re thankful for the familiar things we know. And maybe we’re thankful for the things we’ll never know. At he end of the day, the fact that we have the courage to still be standing is reason enough to celebrate.
Dr. Meredith Grey, Greys Anatomy, “Thanks for the memories”(2005)

Dankbaarheid is naast hoop, vitaliteit, liefde, en nieuwsgierigheid (in de goede zin van het woord) een van de vijf kwaliteiten die zeer sterk samenhangen met welbevinden.
Dankbaarheid verwijst zowel naar het bewust stilstaan bij het feit dat iemand ons iets geeft alsook naar de tijd nemen om dit uit te drukken. Het kan om materiële zaken gaan, maar bijvoorbeeld ook om de tijd of aandacht die iemand aan ons besteedt. Ook het ervaren van een moment van schoonheid of vrede kan een gevoel van dankbaarheid oproepen. Peterson en Seligman (2004) onderscheiden persoonlijke dankbaarheid als dankbaarheid met betrekking tot een bepaald persoon en transpersoonlijke dankbaarheid als dankbaarheid met betrekking tot iets meer omvattends, zoals God of de kosmos. Onderzoek heeft uitgewezen dat dankbaarheid onder meer leidt tot meer optimisme, het eerder bereiken van doelen, minder negatieve gezondheidssymptomen, een betere stemming en een betere slaap. Ook is gebleken dat mensen die elke dag hun zegeningen tellen een toename in geluk en een vermindering van depressieve klachten over een langere termijn ervaren. Tenslotte is dankbaarheid een belangrijke emotie die mensen helpt om met stress om te gaan en veerkracht op te bouwen. Dankbaarheid voelen is ook een mooie manier om mindful stil te staan bij het moment. Kortom een van de simpelste en doeltreffendste manieren om ons goed te voelen, is door dankbaar te zijn.

Aanraders om meer dankbaarheid in het leven te ervaren

  • Drie goede dingen. Probeer je elke avond drie dingen die je die dag hebt meegemaakt en waarvoor je dankbaar bent, voor de geest te halen. Wees specifiek en onthoud dat geen enkele gebeurtenis te klein is (b.v. iemand die je voor heeft laten gaan bij de kassa van de supermarkt omdat je maar één boodschap had). Als je jezelf wilt uitdagen, zorg dan dat je de dingen niet herhaalt (d.w.z. bedenk en noteer altijd nieuwe ervaringen waarvoor je dankbaar bent). Focus op het gevoel van dankbaarheid en voel wat dit in je lichaam doet, hoe dit je hart verwarmt.
  • Toon dankbaarheid door het schrijven van een brief. Schrijf een brief aan iemand in je leven die je dankbaar bent. Zet, indien nodig, dapperheid of andere kwaliteiten in om je te helpen de brieven daadwerkelijk te versturen. Dit is een van de klassieke dankbaarheidsstrategieën die onderzoekers, clinici en coaches aanbevelen. Als je deze oefening herhaalt, zorg er dan voor dat de ontvangers zodanig verschillen dat de opdracht uitdagend voor je is: schrijf aan mensen waar je nauw mee verwant bent (b.v. aan familie), aan mensen uit je verleden (b.v. een leraar of lerares van vroeger), en aan mensen die je nauwelijks kent, maar die je toch op de een of andere manier dankbaar bent.
  • Herinner je de moeilijke dingen. Dit is een van Emmons’s wetenschappelijk onderzochte strategieën, die hij in zijn boek Thanks! (2007) beschrijft om meer dankbaarheid te ervaren. Probeer zoveel mogelijk dankbaar te zijn voor de moeilijkheden die je in je leven ervaren hebt. Elk mens ervaart in min of meerdere mate op de een of andere manier pijn, moeilijkheden en lijden in zijn of haar leven, en je pijn heeft je waarschijnlijk sterker en veerkrachtiger gemaakt. Denk na over je verleden. Wat zijn mogelijk dingen waarvoor je dankbaar kunt zijn? Hoe kunnen deze zaken gezien worden als een zegen in plaats van een vloek. Een aanrader is het boek De Keuze van Edith Eger. De film Eternal Sunshine of The Spotless Mind (2004) herinnert ons eraan dat we onze pijnlijke herinneringen niet kunnen uitwissen; in plaats daarvan, is de oplossing dat we ons verleden omarmen, waarderen en accepteren. Vanuit deze acceptatie kan dankbaarheid ontstaan.
  • Hang reminders op. Bevestig zelfklevende briefjes of andere reminders op plekken waar je regelmatig bent, zoals thuis, op je werk en in je auto. Probeer steeds als je deze briefjes ziet je te concentreren op dankbaarheid – dankbaarheid voor wat je doet, waar je ook bent en met wie je ook bent. Hoewel dit misschien wat geforceerd lijkt zul je, als je deze kwaliteit cultiveert, ontdekken dat dankbaarheid een automatisme wordt, waardoor je deze kwaliteit steeds meer zult ervaren.

Films waarin dankbaarheid een belangrijke rol speelt

  • Stalker (1979)
  • Groundhog Day (1993)
  • It is a Wonderful Life (1946)
  • Forest Gump (1994)
  • The Shawshank Redemption (1994)
  • Titanic (1997)
  • The Pianist (2002)
  • Finding Nemo (2003)
  • The Pursuit of Happiness (2006)
  • Into the Wild (2007)
  • An (2015)
  • Hacksaw Ridge (2016)
  • Moonlight (2017)

Bronnen onder meer:

  • Emmons, R.A. (2007.) Thanks! How the new science of gratitude can make you happier. New York, NY; Houghton Mifflin Company.
  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.