Geplaatst op

Spiritualiteit (spiritueel zijn en geloven in een hoger doel van dit bestaan)

Net zoals een kaars niet kan branden zonder vuur, zo kunnen wij niet leven zonder een spiritueel leven
                                                                                                                                                           Gautama Boeddha

Can’t crush a soul here. That’s what life on earth is for.

Soul (2020)

Van alle kwaliteiten die in de vorige blogs aan de orde gekomen zijn, is het begrip spiritualiteit het meest omvattend qua draagwijdte en betekenis. Daarnaast is het waarschijnlijk de meest onbegrepen kwaliteit. Het overlapt met elk van de andere kwaliteiten, in die zin dat elk van deze kwaliteiten gezien kan worden als een pad naar, wat wel omschreven wordt, als het heilige. Hierbij gaat het niet om iets “zweverigs”, integendeel!

Goed beschouwd is elk mens  spiritueel. Spiritualiteit gaat namelijk over dat wat ons beweegt, dat wat zin, betekenis geeft aan ons leven. Het gaat over ons bewust worden van en bewust zijn van die ‘drive’. Dit kan met inbegrip van, maar ook volledig los staan van religie, van godsdienst of van een geloof in een transcendente werkelijkheid van welke aard dan ook. Spiritualiteit is in veel gevallen juist heel aards en ligt dichtbij de persoon zelf. Naasten, familie, werk, hobby’s kunnen allemaal gezien worden als drijfveren, beweegredenen en zingevende factoren voor mensen.

In speelfilms is spiritualiteit aan te treffen bij karakters die zich verbinden met “iets groters of meer omvattends”, waarbij ze blijk geven van een diep geloof, zich bezighouden met religie of religieuze praktijken, deelnemen aan spirituele praktijken of het opbouwen van de gemeenschap, danwel op zoek zijn naar een hoger doel of betekenis. Een belangrijk concept in dit soort speelfilms is de reis van de held (Campbell, 1949), een van de meest voorkomende metaforen in films, waarbij het ten diepste gaat om wat een inwijding in een weidser bewustzijn genoemd kan worden. Zoals eerder opgemerkt gaat het hier absoluut niet om iets zweverigs maar om een manier van “in-de-wereld-zijn” wat zowel de betrokkene zelf als diens omgeving goed doet.

Praktische toepassingen:

Om spiritueel te ontwaken en meer betekenis in het moment te vinden is het  van belang dat we, in plaats van op de automatische piloot te leven, met bewuste aandacht in het hier en nu leren leven.

  • Lees boeken op het gebied van spiritualiteit zoals bijvoorbeeld De Kracht van het Nu van Eckhart Tolle , De Zeven Wetten van Spiritueel Succes van Deepak Chopra of de boeken van Thich Nhat Hanh.
  • Gebruik de pauzeknop om in contact met het heilige te komen. Vertraag je levenstempo zoveel mogelijk. Wees je er van bewust dat je op een reis bent en dat elk moment een gelegenheid is om je te verbinden met datgene wat kostbaar en heilig is. Oefen ermee om bewust en mindful in het leven te staan. Wees aanwezig met betrekking tot je lichaam, geest en de externe wereld wanneer je auto rijdt, eet, luister, spreekt, werkt en wandelt.
  • Doe de sterfbedtest. Peterson en Seligman (2004) moedigen mensen aan hoe ze de volgende zin af zouden maken als ze zouden weten dat ze zouden sterven: Ik zou willen dat ik meer tijd had besteed aan —–. Dit gedachte-experiment maakt ons er met name van bewust wat echt belangrijk in het leven is. Schrijf de antwoorden op en hang ze op op een goed zichtbare plek als een reminder.
  • Implementeer een van de 13 spirituele gereedschappen in je leven:
  1. Meditatie
  2. Gebed
  3. Roeping/betekenis/het nastreven van een hoger doel
  4. Acceptatie van jezelf en anderen (ondanks “fouten”)
  5. Ethische waarden en gedragingen,
  6. Een onderdeel zijn van iets dat groter is dan jezelf
  7. Vergeving, dankbaarheid, liefde, vriendelijkheid en compassie
  8. Het doen van vrijwilligerswerk en liefdadigheid
  9. Het deelnemen aan rituelen en ondersteuning van de gemeenschap
  10. Sociale rechtvaardigheid
  11. Je laten inspireren door spirituele rolmodellen
  12. Bibliotherapie
  13. Je bewust zijn van het heilige van het leven

Films op het gebied van spiritualiteit

  • The Wizzard of Oz (1939, V.S.)
  • Stalker (1979, Rusland)
  • Gandhi (1982, India/ Groot-Brittannië/ V.S.)
  • Run Lola Run (1998, Duitsland)
  • The Five People You Meet in Heaven (2004, V.S.)
  • Un Buda (2005, Argentinië)
  • 10 Questions fort he Dalai Lama (2006, V.S.)
  • Peaceful Warrior (2006, V.S.)
  • Kung Fu Pandaserie(2008, 2011, 2016, V.S.)
  • Des Hommes et des Dieux (2010, Frankrijk)
  • I Am (2010, V.S.)
  • The Way (2010, V.S.)
  • Happy (2011, V.S)
  • Awake, the Life of Yogananda (2014, V.S.)
  • Dying to Know (2014, V.S.)
  • Inssaei (2016, Ijsland)
  • Walk With Me (2017, V.S)
  • A Hidden Life (2019, V.S., Duitsland)
  • Soul (2020, V.S.)
  • Memoria (2021, o.m. Thailand)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

Mariska Overman, theoloog en docent in spirituele zorg, omgaan met de dood en rouw en zingeving (in: Trouw 7 januari, 2013).

 

Geplaatst op

Sociale intelligentie (emotionele intelligentie, persoonlijke intelligentie)

Ware intelligentie betreft zowel boekenwijsheid als “slimheid van de straat”.

Je kunt al je punten verliezen als je één van deze dingen doet. Een: als je huilt. Twee: als je om je moeder vraagt. Drie: als je hongerig bent en om een snack vraagt! Vergeet het!

La Vita è Bella

Sociaal intelligente mensen zijn zich bewust van de emoties en intenties van zichzelf en anderen. Wat de situatie ook is, ze proberen om iedereen erbij te betrekken en zich comfortabel en gewaardeerd te laten voelen. Sociaal intelligente mensen zijn opmerkzaam ten aanzien van  de gevoelens van anderen en ook  zijn ze eerlijk over hun eigen emoties. Tenslotte zijn ze er in het algemeen bedreven in om gezonde relaties te koesteren.

Een mooi voorbeeld van sociale intelligentie is te vinden in de film La Vita è Bella (1997) waarin de Italiaanse Jood – Guido – zijn zoontje  – Giosué – helpt om (emotioneel) te overleven in een naziconcentratiekamp door te doen alsof het om een spel gaat waarbij hij punten kan winnen. Als Giosué voldoende punten in dit spel verzamelt kan hij een tank winnen, aldus zijn vader. Dit geeft het jongetje perspectief, ondanks de barbaarse omstandigheden binnen het kamp. Door de liefde en ongelooflijke creativiteit van zijn vader blijft hem zo een oorlogstrauma bespaard.

Uit allerlei onderzoek is duidelijk geworden dat je als mens beter af bent met veel sociale intelligentie dan met een hoog IQ. Je hebt een aangenamer leven en de mensen met wie je verkeert ook. Wat zou het mooi zijn als (wereld)leiders langs de meetlat van sociale intelligentie zouden worden gelegd voor ze bijvoorbeeld president mogen worden!

Wat kenmerkt mensen met een hoge sociale intelligentie

  1. Je bent nieuwsgierig naar mensen die je nog niet kent.
  2. Je bent een goede leider.
  3. Je weet waarin je goed bent en ook waarin je slecht bent.
  4. Je kunt anderen je onverdeelde aandacht geven.
  5. Als je van slag bent weet je precies waarvan.
  6. Je kunt met de meeste mensen goed opschieten.
  7. Je vindt het belangrijk om een goed en gewetensvol mens te zijn.
  8. Je bent in staat en bereid om je eigen dingen opzij te schuiven om een ander te helpen.
  9. Je bent goed in het aflezen van de emoties van anderen aan hun gezichtsuitdrukking.
  10. Je vertrouwt op je intuïtie.

Je kunt je sociale intelligentie desgewenst op de volgende manier vergroten

  • Benoem plezierige en onplezierige gevoelens terwijl je ze ervaart. Leer je emoties te monitoren gedurende de dag en niet alleen op tijden waarop ze intens zijn. Dit houdt in dat je je ervan bewust bent, wanneer je een gevoel ervaart. Neem er een week voor om je emoties regelmatig bij te houden (bijvoorbeeld elk uur), wat voor emotie je ook ervaart. Dit kan je helpen om je emotionele mozaïek te ontdekken. NB Door te oefenen met het cultiveren van bepaalde gevoelens zoals bijvoorbeeld dankbaarheid (zie evt. blog dankbaarheid) zul je merken dat je dit gevoel steeds vaker zult ervaren (wat je aandacht geeft groeit!). Zo kan bijvoorbeeld dankbaarheid een grondtoon worden in je leven.
  • Gebruik films als een hulpmiddel. Welke films (zie eventueel deze of overige blogs) roepen emoties op als boosheid, irritatie, bedroefdheid, angst en blijdschap? Ga er van uit dat elke film emoties oproept – zelfs als je reactie mild is – en bekijk of je kunt identificeren waarom die emotie je opvalt op het moment dat je die emotie ervaart.
  • Vraag je af wanneer je een emotie of een gevoel ervaart het volgende af: Is de emotie of het gevoel helpend? Wordt je erdoor gemotiveerd of juist beperkt? Vraag je ook af waarom voel ik me zo? Waarom voelt de ander zich zo?
  • Verzamel voorbeelden van sociale intelligentie. Kijk bijvoorbeeld naar onderstaande films. Kijk naar de verbale en non-verbale uitdrukkingen en nuances van de protagonisten. Waar denken ze specifiek aan? Hoe stemmen ze zich af op de gedachten en de gevoelens van anderen? Welke strategieën gebruiken ze om effectief te reageren?
  • Luister naar anderen met onvoorwaardelijk respect.

Films  waarin sociale intelligentie een belangrijke rol speelt:

  • The Good, the Bad, and the Ugly (1966, Italië/ Spanje/Bondsrepubliek Duitsland/V.S.)
  • Paper Moon (1973, V.S.)
  • Children of a Lesser God (1986, V.S.)
  • Driving Miss Daisy (1989, V.S.)
  • Un Homme et une Femme (1996/Frankrijk)
  • La Vita è Bella (1997, Italië)
  • The Five Senses (1999, Canada)
  • K-Pax (2001, V.S/Duitsland)
  • Don’t Come Knocking (2005, Frankrijk, Duitsland, V.S.)e
  • An Education (2009, Groot-Brittannië)
  • Another Year (2010, Groot-Brittannië)
  • Birdman (2014, V.S.)
  • Boyhood (2014, V.S.)
  • Whiplash (2014, V.S.)
  • An (2015, Japan)
  • Western (2017, Duitsland/Oostenrijk/Bulgarijë)
  • Hors Normes (2019, Frankrijk)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005. Tayyab Rashid.

Welingelichte kringen.nl

 scienceofpeople. com

Geplaatst op

Nederigheid

Als je nederig bent zal niets je raken, lof noch schande, omdat je weet wie je bent

Moeder Theresa

Het kenmerk van een ware held is nederigheid

Kung Fu Panda

Robert Long zong het vroeger al: dankbaar moet je zijn, nederig en klein. Niet bepaald een reclame voor de kwaliteit nederigheid! Mogelijk is dit het gevolg van het feit dat nederigheid ten onrechte geassocieerd wordt met een lage zelf-waardering en nietswaardigheid.  Waarachtige nederigheid houdt echter het volgende in: een accurate inschatting van de eigen  mogelijkheden,  erkenning van de eigen beperkingen, openheid voor nieuwe ideeën, de eigen successen in perspectief kunnen zetten, de waarde van alles en iedereen kunnen zien en “zichzelf kunnen vergeten”[1] (Tangney, 2000, 2002).

Het woord nederigheid is etymologisch gerelateerd aan het Latijnse woord humilis (laag, deemoedig) en humus (aarde); mensen die deemoedig zijn, zijn psychologisch gezien geaard en “down to earth”. Hoewel nederigheid verwant is aan bescheidenheid, kan nederigheid gezien worden als een interne kracht, die gerelateerd is aan het besef dat men niet het centrum van het universum is, wat uiterst bevrijdend kan zijn!  In The Trumanshow (1998), die gebaseerd is op de mythe van de Grot van Plato, wordt dit op weergaloze wijze weergegeven.

In tegen stelling tot nederigheid is bescheidenheid  meer extern en gerelateerd aan gedragingen, zoals hoe men zich kleedt, iemands houding en publieke verklaringen.

Recente studies hebben de kwaliteit nederigheid gerelateerd aan vriendelijkheid. Mensen die nederig zijn, zijn meer behulpzaam naar mensen die in nood zijn, dan mensen die minder nederig zijn.  Ook zouden mensen met voornoemde kwaliteit genereuzer en meer vergevingsgezind zijn. Omdat nederigheid voorkomt dat mensen teveel met zichzelf bezig zijn en ook zorgt voor een beter begrip van zichzelf en van anderen, is het een relevante kwaliteit voor leiderschap, met name charismatisch leiderschap. Zie bijvoorbeeld de film Ghandi (1982).

Praktische tips:

  • Wees je bewust van je sterfelijkheid. De volgende Boeddhistische oefening kan daarbij behulpzaam zijn. Visualiseer je eigen dood. Stel jezelf bijvoorbeeld voor dat je lichaam vergaat in het graf. Deze oefening helpt om ons ervan bewust te maken dat we maar tijdelijk op deze aarde zijn. Leer jezelf aan om als je ’s morgens opstaat tegen jezelf te zeggen “ ik ben een schepsel dat zal sterven”. Dit kan helpen om te bitterzoete overgangen in het leven te waarderen. Variaties op deze oefening, genaamd “stervensreflectie” en “bewustzijn van sterfelijkheid” zijn bestudeerd door psychologen op het vakgebied van de positieve psychologie en zijn gerelateerd aan een toename in dankbaarheid ( Frias, Watkins, Webber, & Froh, 2011).
  • Erken je fouten en verontschuldig je naar anderen als dat nodig is.
  • Leer van narcisten. In het dagelijks leven, de wereldpolitiek en in films kunnen we zien wat deze mensen voor schade aan kunnen brengen. Dit kan helpend zijn om ons bewust te maken van de waarde van nederigheid en bescheidenheid. Het kijken naar de neiging van jezelf om op dingen aanspraak te maken, gevoelens van grandiositeit of superioriteit, en jezelf (te) belangrijk vinden, kan je vertellen hoe ver je nog te gaan hebt. Probeer voornoemde neigingen te beperken.
  • Probeer bescheiden te zijn. Mensen houden ervan om over zichzelf te praten, soms meer dan wat dan ook. Oefen jezelf erin om jezelf te “vergeten” door niet over jezelf te praten in bepaalde situaties of voor een bepaalde periode (bijvoorbeeld voor een dag). Zet je problemen en je behaalde successen opzij en besteed meer aandacht aan luisteren.
  • Loop blootsvoets en voel de aarde. Deze eenvoudige oefening kan verrassend behulpzaam zijn om je te helpen te verbinden met de aarde en meer “geaard” te worden.

Films die (meer) nederigheid kunnen bevorderen

  • The Pride of the Yankees (1942, V.S.)
  • The Keys of the Kingdom (1944, V.S.)
  • Monsieur Vincent (1946, Frankrijk)
  • Gandhi (1982, India/Groot-Brittannië)
  • The Fourth Wise Man (1985, V.S.)
  • Rainman (1988, V.S.)
  • The Trumanshow (1998, V.S.)
  • The Prince of Egypt (1998, V.S.)
  • Charisma (1999, Japan)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, V.S.)
  • Son of the Bride (2001, Argentinië/Spanje)
  • The Tiger and The Snow (2005, Italië)
  • 10 Questions for the Dalai Lama (2006, V.S.)
  • Peaceful Warrior (2006, V.S.)
  • Fearless (2006, China/Hong Kong/V.S.)
  • Departures (2008, Japan)
  • Kung Fu Panda (2008, V.S.)
  • A Somewhat Gentleman (2010, Noorwegen)
  • The Two Popes (2019, Groot-Brittannië/ Italië / Argentinië/V.S.)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/V.S.)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

[1] Dit betekent natuurlijk niet dat je niet goed voor jezelf zorgt. Dat laatste is juist een voorwaarde om jezelf te kunnen vergeten!

Geplaatst op

Een open houding hebben en dingen van alle kanten kunnen bekijken

 

Als iemand in staat is om me te laten zien dat wat ik denk of doe niet goed is, wil ik dat met plezier veranderen, omdat ik de waarheid zoek, iets wat iemand nooit kan beschadigen. Het is de persoon die doorgaat met zelfmisleiding en onwetendheid die beschadigd wordt.

Marcus Aurelius, meditaties

Ik probeer je geest te bevrijden, Neo. Maar ik kan je alleen maar de deur laten zien. Jij bent degene die de deur door moet gaan.

Morpheus, die Neo aanmoedigt om dingen niet zo maar aan te nemen in The Matrix

Bij deze kwaliteit ligt het accent op logisch denken, redeneren en rationaliteit. Iemand die een  open houding heeft, is in staat om alle kanten van een opinie, idee, plan of geloof in ogenschouw te nemen, met name (ook) zaken die niet overeenkomen met zijn of haar eigen mening. Echter, hij of zij is daarbij eveneens kritisch (op een constructieve manier) en zal niet zomaar alles aannemen. Een belangrijk kenmerk van een open houding is ook dat iemand op basis van  “voortschrijdend inzicht”, bereid is van mening te veranderen als hij of zij inzichten opdoet die in tegenspraak zijn met verworven inzichten tot op dat ogenblik.

In het kader van het bovenstaande kan  een onderscheid gemaakt worden tussen een gefixeerde mind-set en een groei-mind-set. De gefixeerde mind-set omvat beperkt luisteren (naar anderen), rigiditeit, en het idee dat de eigen opvattingen superieur zijn aan die van anderen, terwijl de groei -mindset onder meer een open houding, flexibiliteit en veerkracht vereist. Dit stelt iemand in staat om te leren van zijn of haar fouten. Voor de groei-mindset zijn meerdere kwaliteiten of sterke kanten nodig. Met name de kwaliteiten een open houding hebben en nieuwsgierigheid in de goede zin van het woord zijn hierbij belangrijk.

Zeven strategieën om je geest meer te openen:

  1. Kom uit je comfortzone: We leven allemaal in de comfortzone waarin we ons veilig voelen, deze plek verlaten maakt ons bang omdat we niet weten wat we daarbuiten zullen aantreffen. Echter, om onze geest meer te openen is het belangrijk dat we die bekende ruimte verlaten om nieuwe dingen te proberen. Het is daarbij belangrijk om kleine stappen te zetten die je kunnen helpen om je comfortabeler te voelen in geval van onzekerheid, nieuwheid en verandering, tot ze een deel van je leven worden.
  2. Zet overal vraagtekens bij: Kinderen bevragen altijd van alles. Maar op een gegeven moment in ons leven stoppen we daarmee en accepteren we bijna alles onvoorwaardelijk. Om een open geest te ontwikkelen is het belangrijk dat we weer terugkeren naar die kinderlijke nieuwsgierigheid en ons opnieuw het waarom van alles afvragen. Op deze manier kunnen we zelfs díe dingen uitdagen die we altijd als vanzelfsprekend hebben ervaren, maar die mogelijk hun bestaansreden hebben verloren. Op dat moment kan onze wereld zich op een ongelooflijke manier uitbreiden.
  3. Wees niet bang om een vergissing te maken: We kunnen ons niet ontwikkelen als we bang zijn om fouten te maken. In plaats daarvan moeten we accepteren dat we, als we een ander pad inslaan, het normaal is dat we het soms verkeerd hebben. Dat is geen reden om gefrustreerd of ontmoedigd te raken. Onze fouten geven ons de gelegenheid om te leren en als mens te groeien waardoor we waardevolle lessen kunnen leren. Wanneer je jezelf de gelegenheid geeft om te falen, durf je paden in te slaan die vroeger door angst niet toegankelijk waren. Onthoud dat alleen degene die niets doet nooit iets verkeerds kan doen, maar daardoor ook niet als mens kan groeien.
  4. Erken je kwetsbaarheid: Een van de meest beangstigende dingen voor mensen is het erkennen van hun kwetsbaarheid. In een maatschappij die ons aanmoedigt om sterk te zijn is erkennen dat we kwetsbaar zijn not done. Echter, om een meer open geest te ontwikkelen moeten we eerst erkennen dat we niet alles weten en dat we niet onkwetsbaar zijn en dat we fouten kunnen maken. De oefening om je kwetsbaarheden te erkennen is een oefening in intellectuele nederigheid en wijsheid die erg stimulerend kan zijn.
  5. Laat de controle los: Je kunt je geest niet openen als je vasthoudt aan controle, aan je vooroordelen, je gebruikelijke manier van denken en doen. Als je nieuwe ideeën en ervaringen wilt toelaten in je leven, is het belangrijk om niet overal meer de controle over te willen hebben. Wanneer je begint te “stromen”, open je je ogen voor de wereld en je begint daarin allerlei schatten te ontdekken. Vasthouden aan controle is als met een beperkte visie door een tunnel rijden. Controle loslaten is als de wereld in 360 graden zien.
  6. Laat de behoefte om te oordelen los: Om een nieuw idee in onze al bestaande opvattingen in te passen is gemakkelijk. Wat moeilijker is, is om in onze mentale schema’s een ander en zelfs een idee dat ermee in tegenspraak is, op te nemen. Juist dat echter kan ons weer verder brengen in onze ontwikkeling. Om deze ideeën te laten binnenkomen moeten we ons oordeel tijdelijk opschorten, zodat we een psychologische afstand kunnen innemen die ons toestaat om de informatie zo objectief mogelijk te wegen. Vervolgens kunnen we besluiten of het nodig is om onze mentale schema’s te veranderen om er die ideeën in op te kunnen nemen.
  7. Open jezelf voor de wereld: De mensen, de natuur, de cultuur en zelfs de dingen die ons omringen vormen een indrukwekkende bron van inspiratie en kennis als we er voor open staan en kunnen ons in belangrijke mate verrijken. We hoeven alleen maar de intellectuele nederigheid te hebben om onze ogen ervoor te openen en er ons voordeel mee te doen. Zo kunnen bijvoorbeeld de mensen waarvan je het het minst verwacht je een waardevolle les leren.

Inspirerende films die een meer open houding en de bereidheid om zaken van verschillende kanten te bekijken kunnen bevorderen:

  • Rashômon (1950, Japan)
  • 12 Angry Man (1957, V.S.)
  • Solaris (1972, Rusland)
  • Stalker (1979, Rusland)
  • A Pure Formality (1994, Italië)
  • Before Sunrise (1995, V.S.)
  • Fargo (1996, V.S.)
  • The Matrix (1999, V.S./Australië)
  • No Man’s Land (2001, Bosnië)
  • Japanese Story (Australië, 2003)
  • Monsieur Ibrahim (Frankrijk, 2003)
  • The Terminal (2004, V.S.)
  • Before Sunset (2004, V.S.)
  • The Class (2008, Frankrijk)
  • Sherlock Holmes (2009, Groot-Brittannië)
  • Sherlock Holmes : A Game of Shadows (2011, Groot-Brittannië, V.S.)
  • Water (2015, India/Canada)
  • The Children Act (2017, Groot Brittannië)
  • Western (2017, Duitsland)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2; Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

https://psychology-spot.com/

 

 

Geplaatst op

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)  

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)

 Een enorme drang om te eten, om vreemd te gaan, of om een ander onderuit te halen: het zit allemaal verankerd in onze hersenen. Maar we kunnen onze slechte neigingen wel beïnvloeden.

Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog

 Boven alles zelfcontrole  Cinderella (2015)

Iedereen heeft hebzuchtige, afgunstige, trotse, vraatzuchtige, geile, boze en luie hersenen. In Passies van het brein gaat neuropsycholoog Margriet Sitskoorn in op de hersenprocessen achter wat wel de  zeven hoofdzonden[1] genoemd wordt (hoogmoed, jaloezie, boosheid, vraatzucht, wellust, hebzucht en lusteloosheid) . Ze maakt duidelijk waarom het zo menselijk en verleidelijk is om toe te geven aan onze “slechte verlangens”: die prikkelen namelijk het beloningssysteem in het brein en bezorgen ons daarmee genot. Mede daarom is het soms zo moeilijk om ons zelf aan te sturen.

Zelfcontrole of zelfregulering kan als volgt omschreven worden: het betreft een verworven (of te verwerven!) vaardigheid die gepaard gaat met geestelijke rijping en training. Bij zelfcontrole zijn  duidelijke normen, het in de gaten houden (monitoren)  van het eigen gedrag, een goed gestructureerd plan, rekening houden met mogelijk op te treden obstakels en beoefening van deze kwaliteit van belang om gewenste veranderingen te bereiken (Bolt, 2004).

Een andere kwaliteit die verbonden is met zelfcontrole is voorzichtigheid. Interessant is ook dat zelfcontrole een van de kernkwaliteiten is, samen met hoop, vriendelijkheid, sociale intelligentie, en perspectief, die kunnen helpen om een buffer te vormen tegen de negatieve gevolgen van stress en trauma  (Park & Peterson, 2006c, 2009a). Zie in dit kader bijvoorbeeld de veel geprezen documentaire For Sama (2019). Van belang is het om te weten dat zelfcontrole niet onuitputtelijk is. Je kan het vergelijken met een spier, die je kunt trainen, maar die ook uitgeput kan raken. Als we onszelf uitputten door overmatige zelfcontrole, moeten we er weer even van uitrusten zodat de spier kan herstellen.

Zelfcontrole. Het klinkt als een saai braaf iets, maar zonder dat kunnen we in extreme gevallen “verloren” raken en in de goot eindigen. Daarnaast echter is zelfcontrole  belangrijk om grotere en/of kleinere doelen in je leven te bereiken. Zelfcontrole is ook gerelateerd aan andere kwaliteiten. Het goede nieuws is bovendien dat ons beloningssysteem ook geprikkeld kan worden door bijvoorbeeld het afvinken van to do lijstjes! En daarna heb je gelukkig geen kater of andere ellende, maar een blijvend goed gevoel.

Zoals bij alles kwaliteiten gaat het hier natuurlijk ook weer om de gulden middenweg. De filosoof Aristoteles stelde al dat de deugd in het midden ligt. Boeddha roept uit in de film (1993) Little Buddha (gebaseerd op het verhaal van Boeddha) “het gaat om de middenweg” als hij ontdekt dat extreem vasten  niet werkt.

 Aan de slag met (nog wat meer) zelfcontrole:

  • Stel voor zover gewenst/nodig “levensprojecten”, d.w.z. langer lopende trajecten, vast, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een boek of het opzetten van een vrijwilligersproject. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan wat je gerealiseerd cq bijgedragen zou willen hebben als je aan het eind van je leven op je geleefde leven terug kijkt. Stel eventuele subdoelen vast en evalueer die regelmatig, bijvoorbeeld  maandelijks of jaarlijks. Vier het bereikt hebben van de subdoelen (dopamine!) en neem zodoende even vrij ervan voor de broodnodige ontspanning van de “zelfcontrolespier”.
  • Stel een plan vast met behulp van SMART-doelen. SMART[2] staat voor specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden. Als je doelen aan elk van deze vijf criteria voldoen dan vergroot je in belangrijke mate je kans om je doelen, waaronder het vergroten van je zelfcontrole, te behalen.
  • Volg een dagelijkse routine en stel eventueel een weekschema op, waarin je diverse activiteiten inplant, zoals gezondheidsgewoonten, werk of huishoudelijke klussen.
  • Beoefen mindfulness. Mindfulness houdt in het richten van de aandacht op het huidige moment met een nieuwgierige, open en accepterende houding. Onderzoek heeft uitgewezen dat beoefening van mindfulness helpend is bij zelfregulering. Hoe vaardiger je erin wordt om je geest erop te “betrappen” als die weer op de automatische pilootstand staat, hoe eerder je je aandacht weer kunt richten op het huidige moment. Als mindfulness nieuw voor je is, zijn de boeken van Kabat-Zinn (1990) of Nhat Hahn (1975) aan te bevelen.
  • Lees het boek Wilskracht; de herontdekking van de grootste kracht van de mens, geschreven door Roy F. Baumeister en John Tierney (2012).

Films  waarin zelfcontrole een belangrijke rol speelt:

  • In The Heat of the Night (1968, VS)
  • Mishima (A Life in Four Chapters (1985)
  • Little Buddha (1993)
  • Forest Gump (VS, 1994)
  • Spring, Summer, Autumn, Winter (2003, Zuid-Korea)
  • The Syrian Bride (2004, Israel/Frankrijk)
  • March of the Pinguins (2004, Frankrijk)
  • The Chorus (2004, Frankrijk)
  • Twilight (2008, VS)
  • Frozen (2013, VS)
  • Birdman (2014, VS)
  • Cinderella (2015, VS/Engeland)
  • Frozen 2 (2019, VS)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)

Bronnen onder meer:

Passies van het brein; waarom zondigen zo verleidelijk is. Margriet Sitskoorn (2010). Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Voor de goede orde wil ik vermelden dat het ervaren van bepaalde emoties, zoalsl bijvoorbeeld boosheid,  heel normaal en gezond is, zie bijvoorbeeld de blog over vergeving. Het gaat er meer om dat we onszelf en anderen niet schaden door ze ongeremd uit te leven.

[2] Er is geen overeenstemming over waar elke letter van het acronym SMART voor staat. Hierboven wordt echter de meest gangbare conceptualisatie gebruikt.

Geplaatst op

Creativiteit (creatief zijn)

Echt goede films zijn niet alleen maar bedoeld om naar te kijken. Zij zijn bedoeld als inspiratiebron om onze verbeeldingskracht en creativiteit te versterken waardoor we het beste uit onszelf kunnen halen

Kent Sanders[1]

Ik denk dat ik er met mijn schilderijen voor kan zorgen dat mensen zich meer levend voelen

Vincent van Gogh (in de film At Eternity’s Gate)

Een creatief persoon is iemand die zowel qua ideeën als gedrag origineel is en/of kan inspelen op  veranderingen in zijn of haar omgeving en daardoor een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan het eigen leven en/of dat van anderen (Peterson & Seligman, 2004).

Creativiteit kan onderscheiden worden in creativiteit met een grote C en creativiteit met een kleine c.

Grote C creativiteit (Simonton, 2000) wordt getypeerd door uitzonderlijke originaliteit  en vindingrijkheid die overduidelijk is waar te nemen door anderen. Hierbij kan men denken aan de creaties van beroemde schilders, dichters en filmmakers.

Kleine c creativiteit verwijst naar de dagelijkse creativiteit of vindingrijkheid, waarin mensen creatieve oplossingen verzinnen op de dagelijkse problemen waar ze mee te maken krijgen.

Creativiteit houdt ook het proces van flow in, dat wil zeggen een bewustzijnsstaat waarin men ervaart dat dingen op een automatische, moeiteloze, en sterk gefocuste manier gaan. Dit wordt ook wel genoemd in de “zone” zijn, waar men zowel vrij is van afleidingen, gepreoccupeerd zijn met zichzelf, als van zorgen. Een goed voorbeeld van in de “zone” of aandachtig aanwezig zijn is de scène The Field in de film The Legend of Bagger Vance (2000), een film die gebaseerd is op het Indiase epos de Bhagavad Gita. Hierin leert de door de eerste wereldoorlog getraumatiseerde golfspeler Junnah op een andere manier, d.i. mindful  waar te nemen, waardoor hij niet alleen volledig één wordt met wat hij aan het doen is (het golfspel), maar ook met de wereld om hem heen. In deze bewustzijnstoestand presteert iemand optimaal, vandaar dat ook veel topsporters leren hoe ze in de “zone” kunnen komen.

De film At Eternity’s Gate (2018) over het leven van Vincent van Gogh laat de relatie zie tussen grote C creativiteit en de hierboven beschreven bewustzijnsstaat, waarbij van Gogh in staat is een uitzonderlijke mate van schoonheid te ervaren en dit met behulp van zijn schilderijen tracht over te brengen op de kijker[2]. Inspirerende voorbeelden van kleine c creativiteit zijn onder meer La Vita è Bella (1997), The Terminal (2004) en Hors Normes (2019). Zie verder ook de lijst met aanbevolen films hieronder.

Aanraders om creatiever in het leven te staan:

  • Lees verhalen, boeken of kijk naar films (zie de lijst hieronder) over bekende creatieve personen om te ontdekken wat hen uniek maakt(e).
  • Reserveer regelmatig tijd voor creatieve bezigheden waar je het meest plezier in hebt. Denk minder aan resultaten, geld, roem en/of status die daar het gevolg van kunnen zijn, maar bekwaam je erin om zo volledig mogelijk op te gaan in de bezigheid zelf.
  • Oefen met divergent (afwijkend) denken. Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer mensen vastlopen m.b.t. de oplossing van een probleem, het helpend kan zijn om tijdelijk afstand te nemen van het probleem en met iets anders aan de slag te gaan. Hierdoor kan ruimte ontstaan voor onbewuste creatieve ideeën.
  • Beoefen de een of andere vorm van meditatie. Onderzoek heeft aangetoond dat er een directe verbinding bestaat tussen mindfulness en creativiteit. Harvard wetenschapper Ellen Langer (2005) stelt dat als we op een aandachtige manier creatief zijn de omstandigheden van dat moment ons ingeven wat te doen.
  • Stel een originele en praktische lijst met oplossingen op gericht op uitdagingen waar jijzelf of anderen uit je omgeving mee geconfronteerd worden.

Films waarin creativiteit een belangrijke rol speelt:

  • La Vita è Bella (1997, Italië)
  • The Legend of Bagger Vance (2000,VS)
  • A Beautiful Mind (2001, VS)
  • Etre et avoir (2002, Frankrijk)
  • Pans’ Labyrinth (2006, Mexico)
  • Rosso come il cielo (2007, Italië)
  • Alice in Wonderland (1951/2010)
  • Monsieur Lazhar (2011, Canada)
  • At Eternity’s Gate (2018, VS/Engeland/Frankrijk)
  • Hors Normes (2019, Frankrijk)
  • The Cave (2019, Syrië/Denemarken)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] schrijver, musicus en hoogleraar, specialisaties theologie, kunst en techniek. Een specialiteit van hem is mensen helpen om toegang te verkrijgen tot hun creatieve potentieel.

[2] Een aanrader voor de liefhebbers is het boek: Eigenzinnig kunstzinnig. De visie van Carl Jung op kunst Tjeu van de Berk (2009). Zoetermeer: uitgeverij: Meinema.

Geplaatst op

Volharding (volhardend zijn ondanks obstakels)

Wanneer het leven tegenzit is het  beste wat je kan doen gewoon blijven zwemmen

Dory in Finding Nemo

Volharding kan omschreven worden als het vrijwillig volhouden van een doelgerichte actie ondanks de aanwezigheid van uitdagingen, obstakels en moeilijkheden. Deze vorm van volharding vereist vastbeslotenheid, focus en geduld. Volhardende mensen maken af waar ze mee begonnen zijn en houden, ondanks tegenslag, vast aan de aan zichzelf gestelde opdracht om hun doel(en) te bereiken. Hoe meer omvattend en hoe meer ambitieus hun doel is, hoe meer volharding nodig is om het gestelde doel te bereiken.

Volharding is echter meer dan simpelweg vasthouden aan een taak tot die beëindigd is. Succesvolle volharding gaat samen met de deugd wijsheid teneinde je de juiste doelen te kunnen stellen. Het is ook belangrijk om te weten wanneer je onverhoopt op een verkeerd spoor zit en dan te kunnen loslaten.  Volharding is een van de kwaliteiten (samen met nieuwsgierigheid, vitaliteit en hoop) die het meest samengaat met  een betrokken leven, een van de kernroutes naar authentiek geluk.

Volharding blijkt een van de beste voorspellers te zijn voor een gezond en lang leven en hangt ook samen met de kwaliteit zelfregulering.

Aanraders om te volharden ondanks obstakels:

  • Denk eraan wat voor doelen of projecten je wilt hebben verwezenlijkt in je leven als je je voorstelt dat je later op je sterfbed ligt. NB Het gelukkigst worden we vaak van doelen waarbij ook anderen (mensen, dieren, milieu) baat bij hebben. Begin er zo mogelijk vandaag nog mee.
  • Deel je doelen met je geliefden. Laat je door hen inspireren en vier het met hen samen als je een (belangrijk deel) van je doelen hebt bereikt, bijvoorbeeld met een etentje.
  • Plan een (groot) project en maak het af binnen de door jou vastgestelde tijd.
  • Noteer je doelen op bijvoorbeeld post-its en bevestig ze op plekken waar je ze regelmatig ziet. Laat je erdoor inspireren.
  • Maak lijstjes met prioriteiten en vink ze af als je ze afgehandeld hebt. Dit is een heel eenvoudige methode die goed werkt. Als je daar de voorkeur aan geeft kun je ook software daarvoor gebruiken, bijvoorbeeld op je computer of smartphone. Bonus: elke keer als je een taak kunt afvinken maak je een shot van het prethormoon dopamine aan!

Films waarin volharding een belangrijke rol speelt:

  • The Bridge on the River Kwai (1957, Engeland)
  • Ghandi (1982, Engeland,)
  • Alive (1993), V.S.
  • To Live (1994, China/Hong Kong)
  • Touching the Void (2003, Engeland)
  • 127 Hours (2010,VS, Engeland)
  • The Pursuit of Happiness (2006, VS)
  • Ballon (2018, Duitsland)
  • Le Grand Bain (2018, Frankrijk)
  • Mi Vida (2019, Nederland)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)
  • And Then We Danced (2019, Georgië/Zweden)
  • Mjólk (2019, IJsland)
  • Pari (2020, Griekenland)
  • The Lost King (2022, Engeland)
  • Till (2022, V.S.)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

Geplaatst op

Humor (humor hebben en de lichte kant van het leven zien)

Het is bekend dat humor, meer dan wat voor menselijke kwaliteit ook,  een heilzame afstand tot een situatie kan bewerkstelligen en een vermogen om erboven uit te stijgen, als is het maar voor een paar seconden.                                                                                Viktor E. Frankl (psychiater en holocaustoverlevende)

Van harte lachen is een goede manier om innerlijk te joggen zonder dat je de deur uit hoeft.                                           Norman Cousins in Anatomy of an Illness

De kwaliteit humor omvat volgens Peterson en Seligman (2004) de volgende drie elementen:

  1. De speelse herkenning, plezier in en of het scheppen van ongerijmdheid.
  2. Een gelijkmoedige en vrolijke kijk op tegenslag die iemand in staat stelt om de lichte kant van een situatie in te zien.
  3. Het vermogen om anderen aan het glim(lachen) te brengen.

Deze onderzoekers benadrukken een vorm van humor die moreel gezien goed is en die mensen verder brengt, in die zin dat humor helpend kan zijn om wanhoop te boven te komen en de gezondheid te verbeteren. McGhee (1999) die er vanuit gaat dat speelsheid aan de basis ligt van humor, stelt dat lachen een gunstige uitwerking heeft op onder meer het immuunsysteem, het cardiovasculaire systeem (hart- en bloedvaten), het ademhalingssysteem en het musculaire systeem (de spieren). Voordelen voor de geestelijke gezondheid die hiermee samenhangen zijn onder andere verminderde stress, -angst, -onrust, een toegenomen gevoel van vreugde, een gevoel van controle en optimisme. Peterson en Seligman benadrukken dat humor en speelsheid kwaliteiten zijn met een toegevoegde waarde die met name nuttig zijn als ze gecombineerd worden met een andere kwaliteit, bijvoorbeeld vriendelijkheid.

Aanraders om het leven met meer humor te benaderen en (daardoor) lichter te leven:

  • Probeer het effect van je glimlach uit. Je kunt jezelf als een casestudie gebruiken (zie evt. ook de documentaire van Norman Cousins). Ga bijvoorbeeld naar een sociale plek (zoals een winkelcentrum of een sportieve bijeenkomst) en glimlach naar iedereen die je ontmoet. Maak oogcontact en merk op wat voor effect je gedrag op jezelf en anderen heeft. Probeer hetzelfde uit, maar dan op een misnoegde, verveelde manier. Merk op wat jezelf ervaart en hoe anderen reageren. Welke verschillen vallen het meest op? Welk pad wil je volgen? Een echte aanrader in dit kader is de film Groundhog Day [1](1994), waarin Phil (Bill Murray) van een chagrijnige, alleen op zichzelf gerichte, man transformeert in een uiterst beminnelijk mens en zo een bron van liefdevolle vriendelijkheid wordt omdat hij er eindelijk achter is gekomen waar het in het leven om gaat, waardoor hij zelf uiteindelijk ook echt gelukkig wordt.
  • Probeer het vermakelijke en de lichte kant in zoveel mogelijk situaties te zien, juist ook in moeilijke situaties. In aanvulling hierop kun je aan het einde van de dag bedenken wat de drie grappigste dingen waren die je hebt meegemaakt of waarin je een aandeel had. Wat vond je met name grappig in die situaties? Eventueel kun je ze opschrijven.
  • Sluit vriendschap met iemand met veel gevoel voor humor en spreek daar regelmatig mee af.
  • Probeer elke week een film te zien uit je favoriete komediegenre. Bekijk eerst wat je lievelingscategorie is. Bijvoorbeeld een luchtige film zoals Alice in Wonderland, een klassieker als Forest Gump of bijvoorbeeld een zwarte komedie van Tim Burton.
  • Wat zou een komiek zeggen? Vraag jezelf dit af, elke volgende keer als je je overweldigd voelt. Komieken maken grappen over zichzelf, lachen om hun problemen, en maken grappen over anderen om hen heen. Zij herinneren ons eraan om speels te blijven en onszelf niet te serieus te nemen, zelf als het leven uiterst serieus lijkt te moeten worden genomen. Komieken realiseren zich de ambiguïteit en grilligheid in situaties die verbonden is aan humor en ze kunnen nauwkeurig de vinger leggen op opgeblazenheid, hoogmoedigheid en arrogantie.

Films waarin humor in diverse verschijningsvormen een belangrijke rol speelt:

  • Zorba the Greek (1964, Engeland, Griekenland)
  • Amadeus (1984, VS)
  • Groundhog Day (1993, VS)
  • Ridicule (1996, Frankrijk)
  • La vita è bella (1997, Italië)
  • Patch Adams (1998, VS)
  • Murderball (documentaire, 2005, VS)
  • Intouchables (2011, Frankrijk)
  • Youth (2015, Italië)
  • Toni Erdman (2016, Duitsland)
  • The Other Site of Hope (2017, Finland)
  • Le Grand Bain (2018, Frankrijk)
  • Riders of Justice (2020, Denemarken)
  • The Duke (2020, Groot Brittannië)

Bronnen onder meer:

Humor as survival training for a stressed-out world: The 7 humor habits program. McGhee , P.E. (2010). Bloomington, IN; Author House.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

PS Heb je zelf een tip voor een goede film  op dit gebied, laat het dan weten, het wordt zeer gewaardeerd!

[1] Het script van Groundhog Day is geschreven door Danny Rubin,een zenboeddhist, die zocht naar een manier om de essentie van de leer van Boeddha in een vorm te gieten die de westerse ziel aanspreekt.

Geplaatst op

Moed (moedig zijn)

“Be a warrior not a worrier’ (wees een strijder, geen piekeraar) E. Archer

Weet je, soms is alles wat je nodig hebt twintig seconden van idiote moed. Gewoon twintig seconden om dapperheid te omarmen. En ik beloof je, er komt iets groots uit voort.

We Bought a Zoo

Moed kan omschreven worden als een vrijwillige actie die ondanks risico, gevaar, of potentiele schade, ondernomen wordt. De dappere actie wordt vaak genomen vanuit het algemeen belang en gaat gewoonlijk samen met de waarden en opvattingen die samenhangen met een gezonde gemeenschap.

De film We Bought a Zoo (2011, VS) is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van voormalig Guardian journalist Benjamin Mee (Matt Damon) die na de dood van zijn vrouw een vervallen dierentuin op het Amerikaanse platteland koopt van zijn laatste spaargeld. Het opknappen van de dierentuin gaat gepaard met enige hindernissen en ook privé komt er het één en ander om de hoek kijken. In zijn boek  De Ladder (2018) beschrijft Ben Tichelaar hoe zijn jongste dochter door de film werd geïnspireerd om op haar eerste schooldag in het voortgezet onderwijs op een onbekend meisje af te stappen en een gesprek te beginnen, iets wat ze anders niet zomaar gedaan had. Ze vertelde haar vader dat ze had gedacht: “laat ik maar doen wat ze in die film zeiden die we laatst zagen. Je weet wel We Bought a Zoo.” Dat kan het verschil maken tussen een vervelende of een leuke eerste dag op je nieuwe school, aldus haar vader.

We kunnen drie vormen van moed onderscheiden (Putnam, 1997):

  1. Fysieke moed. Deze vorm van moed vinden we bijvoorbeeld terug bij bepaalde beroepsgroepen zoals bij soldaten op het slagveld of politieofficieren die met gevaar voor eigen leven criminelen achtervolgen.
  2. Psychologische moed, waarbij iemand dapper zijn of haar innerlijke strijd en kwesties onder ogen ziet.
  3. Morele moed, waarbij iemand zijn of haar hoge ethische standaarden en authenticiteit in moeilijke tijden trouw blijft ongeacht eventueel verlies van vrienden, een baan of reputatie. Deze laatste vorm van moed komt overeen met de kwaliteit integriteit.

In deze blog komt vooral psychologische moed aan de orde. E. Archer schrijft hierover in haar boek Be a Warrior, Not a Worrier (2018) over: “Laat angst achter je. Ontdek je innerlijke strijder. Er is zoveel om je zorgen over te maken, werk, relaties, geld, gezondheid…Maar waarom zou je niet in plaats van in paniek te raken over wat er zou kunnen gebeuren, een ander pad kiezen – een pad waarop je je angst loslaat en je in plaats daarvan erop focust om zoveel mogelijk uit het leven halen?” Op deze manier komen ook onze amandelkernen (amygdala’s) in onze hersenen tot rust die een hele grote rol spelen bij het ontstaan van onze gevoelens. De amygdala’s scannen onze zintuigelijke waarnemingen op narigheid – vergelijkbaar met een virusscanner op de computer. Bij elke waarneming wordt op onbewust niveau de vraag gesteld: Is dit iets waar ik een hekel aan heb? Is dit iets wat me kan schaden? Is dit iets waar ik bang voor ben? Wanneer het antwoord ‘ja’ is, komen de amygdala’s in actie en zenden crisisboodschappen naar alle hersendelen. Acuut worden door het lichaam ‘vecht- of vluchthormonen’ afgescheiden, wat leidt tot een verhoogde hartslag en verhoogde bloeddruk. In stressvolle situaties verandert de amygdala in no-time in een grote rode pulserende bloemkool waardoor je lichaam in opperste staat van paraatheid wordt gebracht. Handig als er iets levensbedreigend gebeurt zoals een vrachtwagen of trein die op je af komt en de amygdala’s je sommeren om opzij te springen, maar niet bij alledaagse dingen, zoals een  onschuldig conflict met een huisgenoot of collega.

Aanraders om een strijd(st)er, in plaats van een piekeraar(ster), te worden:

  • Bekijk in welke situaties je je moediger kunt gedragen. Dit kan een nieuwe activiteit inhouden zoal bijvoorbeeld parachute springen, of iets eenvoudigs zoals in het midden van een bioscoopzaal gaan zitten in plaats van aan de zijkant als je enigszins last hebt van claustrofobie.
  • Focus op moedige uitkomsten. Uit onderzoek blijkt dat mensen die eraan werken om moediger te zijn zich vooral focussen op de uitkomsten van moedig gedrag. De psycholoog Philip Zimbardo (2007) benadrukt dat we allemaal potentiële helden zijn; als het nodig is kunnen we allemaal moedig zijn!
  • Laat je inspireren door iemand die je bewondert. Dat kan iemand uit je omgeving zijn, maar ook iemand uit een film. Bijvoorbeeld, als iemand zich vijandig en denigrerend naar je opstelt, kan het zinvol zijn om te denken aan de rol die Tom Cruise (lieutenant Daniel Kaffee) speelde in A Few Good Men (1992). Als het nodig is, streef dan het gedrag na van Kaffee, die veel moed vertoonde in zijn besluit om Colonel Nathan Jessup (Jack Nicholson) te confronteren.
  • Doe “alsof”. Adlereriaanse therapeuten moedigen hun cliënten aan om een bepaalde rol uit te probereren net zoals ze een kostuum proberen en het, als het niet past, weer uit doen. Soms past de rol verrassend precies, en kan men zich daardoor anders voelen, gedragen en, door zich zo te gedragen, een ander mens worden (Mosak & Maniacci, 2008).
  • Weersta sociale- of groepsdruk en probeer vooral vanuit waarden te leven die (ook) je omgeving ten goede komen. Spreek je uit, schrijf er zonodig over, neem deel aan een protest of sluit je aan bij een organisatie.

Films waarin diverse vormen van moed een belangrijke rol spelen:

  • Ghandi (1982, India, Engeland)
  • Schindler’s List (1993, Duitsland)
  • Braveheart (1995, VS)
  • La Vita è Bella (1997, Italie)
  • The Kite Runner (2007, VS, China)
  • Into The Wild (2007, VS)
  • We Bought a Zoo (2011, V.S.)
  • Twelve Years a Slave (2013, V.S.)
  • Ballon (2018, Duitsland)
  • Dirty God (2019, België, Groot-Brittannië, Ierland, Nederland)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)
  • The Cave (2019, Syrië/Denemarken)
  • Mjólk (2019, Ijsland)
  • Dark Waters (2019, V.S.)
  • The Duke (2020, Groot Brittannië)
  • Belfast (2021, Groot Brittannië)
  • Fantastic Beasts The Secrets of Dumbledore (2022, Groot-Brittannië/V.S.)
  • Till (2022, V.S.)

Bronnen onder meer:

Be a Warrior, Not a Worrier. How to Fight Your Fears and Find Freedom (wees een strijder en geen piekeraar. Hoe je je angsten kunt bestrijden en je vrijheid hervinden) Archer, E. (2018).

De Ladder. Waarom veranderen zo moeilijk is én…welke drie stappen wel werken. Tichelaar, B. (2018). Tyler Roland Press.

De werking van onze hersenen tijdens communicatie. Ronald van der Molen, In: Managersonline.nl. 20 februari 2015.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D.