Vriendelijkheid (vriendelijk zijn en goede dingen voor anderen doen)
“Amélie heeft een vreemd gevoel van absolute harmonie. Het is een perfect moment, zacht licht, een bepaalde geur die in de lucht hangt, het rustige gemurmel van de stad. Ze ademt diep. Het leven is simpel en helder. Een golf van liefde overvalt haar, een drang om mensen te helpen” Uit de film Amélie
“Ik zou niet zijn wie ik nu ben zonder de onverwachte vriendelijkheid die ik in de gevangenis heb ervaren” Angela King (voormalig neo-nazi skinhead en nu vredesactiviste en medeoprichter Life after Hate in Trouw, 14 maart 2019)
De kwaliteit vriendelijkheid omvat een aantal dimensies die overlappen, zoals generositeit, koestering, zorgzaamheid, compassie, altruïstische liefde en aangenaamheid. Het cultiveren van deze kwaliteit kan levensveranderend zijn voor zowel degene die ermee aan de slag gaat (zie het citaat uit de film Amélie) als voor degene die (vooral onverwachte) vriendelijkheid ervaart (zie het citaat van Angela King). Het belang van liefdevolle vriendelijkheid wordt benadrukt in alle wereldreligies: bijvoorbeeld in het Christendom betekent caritas onzelfzuchtige liefde en vriendelijkheid jegens anderen. Caritas wordt gezien als de belangrijkste theologische deugd. In het Boeddhisme verwijst het woord metta naar liefdevolle vriendelijkheid, de opvatting dat we een verantwoordelijkheid hebben om zorg te dragen voor alle levende wezens.
Uit onderzoek is gebleken dat autonoom helpen, dat wil zeggen anderen helpen omdat men dat oprecht wil samenhangt met groter welbevinden, een positieve gemoedstoestand, vitaliteit en zelfwaardering. Gecontroleerd helpen daarentegen , dat wil zeggen anderen helpen omdat degene die helpt zich schuldig voelt, zich geforceerd voelt om te helpen, of een beloning krijgt als hij of zij helpt, leidt niet tot eerder genoemde positieve effecten en kan zelfs leiden tot verminderd welbevinden!
Een belangrijke voorwaarde om er voor anderen te kunnen zijn is vriendelijk zijn ten opzichte van jezelf oftewel zelfcompassie. De Koreaanse monnik en zenleraar Haemin Sunim benadrukt dat als we onze eigen imperfecties kunnen omarmen dat we dan ook milder voor anderen kunnen zijn: “Als we aardiger worden voor onszelf, kunnen we aardiger worden voor de wereld.”
Aanraders om meer liefdevolle vriendelijkheid te beoefenen:
- Leer om te beginnen meer compassie te hebben met jezelf. Oefen om je bewust te zijn van je gedachten als er iets fout gaat (dat wil zeggen denk na over je denken). Ben je snel geneigd om jezelf te bekritiseren en hard over jezelf te oordelen? Probeer jezelf te begrijpen en te vergeven. Verzacht de hardheid die je naar jezelf voelt en wees je bewust van de realiteit dat je niet perfect kunt zijn en dat je veel kwaliteiten hebt die datgenen wat mis ging kunnen compenseren. Lees bijvoorbeeld het boek van Haemin Sunim “Houden van dingen die niet perfect zijn. Compassie met jezelf en anderen” (2019). Uitgever de Boekerij.
- Leer indien nodig nee te zeggen zodat je geen “reddend slachtoffer” wordt. Hiermee kun je je geestelijke en lichamelijke gezondheid ondermijnen waardoor je er uiteindelijk voor niemand meer kunt zijn, ook niet voor jezelf.
- Doe vrijwilligerswerk, als je agenda dit toelaat. NB Denk er ook aan om voldoende tijd voor jezelf inplannen, onder meer door lege plekken in je agenda te houden om gewoon eens lekker te kunnen doen wat er spontaan in je opkomt, waaronder ook misschien eens helemaal niets doen! Met andere woorden, leer ja te zeggen, maar doe dit selectief.
- Probeer wat vriendelijker voor anderen te zijn. Met name onverwachte vriendelijkheid kan veel impact op een ander hebben (zie het citaat van Angela King), zelfs als het maar om kleine dingen gaat. Voor de liefhebbers: lees bijvoorbeeld het RAK boek, geschreven door Elise de Rijck (2016). Uitgeverij Lannoo. Probeer hierbij indien nodig “emotioneel onafhankelijk” te zijn. Een mooi voorbeeld in dit kader is de film Pride (2014), gebaseerd op een ware gebeurtenis, waarin een groep homo- en lesbische activisten gedurende het bewind van “iron lady” Margaret Thatcher volharden in het financieel helpen van mijnwerkers tijdens een staking in 1984, ondanks het feit dat de mijnwerkers daar aanvankelijk niet aan willen.
- “Geef de zaden van compassie water in plaats van de zaden van boosheid en haat” (Thich Nhat Hahn, 2001). Met andere woorden: we hebben beide hoedanigheden in ons, maar we kunnen ervoor kiezen wat we voeden.Films waarin vriendelijkheid een belangrijke rol speelt:
- Meet John Doe (1941, VS)
- Being there (1979, VS)
- Amélie (2001, Frankrijk)
- Bagdad Café (1987, West-Duitsland)
- Pay it Forward (2000, VS)
- Akeelah and the Bee (2006, V.S.)
- The Blind Side (2009, VS)
- My Neighbour Totoro (2010, Japan)
- Pride (Engeland, 2014)
- Fuku Chan (2014, Japan, met Engelse ondertiteling)
- An (2015, Japan)
- The Other Site of Hope (2017, Finland)
- Exit: Leaving Extremism behind (Noorwegen, 2019, documentaire)
- Nous finirons ensemble (2019, Frankrijk)
- A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)
- The Cave (2019, Syrië/Denemarken)
- A Beautiful Day in the Neighborhood (2019, V.S)
- Living (2022, Groot Brittannië)
Bronnen:
- Houden van dingen die niet perfect zijn: Compassie voor jezelf en anderen” H. Sunim (2019). Amsterdam: Uitgever de Boekerij.
- Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Character Strenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing.
- Positieve Psychologie in de Praktijk. Bannink, F. (2011). Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.