“Be a warrior not a worrier’ (wees een strijder, geen piekeraar) E. Archer
Weet je, soms is alles wat je nodig hebt twintig seconden van idiote moed. Gewoon twintig seconden om dapperheid te omarmen. En ik beloof je, er komt iets groots uit voort.
We Bought a Zoo
Moed kan omschreven worden als een vrijwillige actie die ondanks risico, gevaar, of potentiele schade, ondernomen wordt. De dappere actie wordt vaak genomen vanuit het algemeen belang en gaat gewoonlijk samen met de waarden en opvattingen die samenhangen met een gezonde gemeenschap.
De film We Bought a Zoo (2011, VS) is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van voormalig Guardian journalist Benjamin Mee (Matt Damon) die na de dood van zijn vrouw een vervallen dierentuin op het Amerikaanse platteland koopt van zijn laatste spaargeld. Het opknappen van de dierentuin gaat gepaard met enige hindernissen en ook privé komt er het één en ander om de hoek kijken. In zijn boek De Ladder (2018) beschrijft Ben Tichelaar hoe zijn jongste dochter door de film werd geïnspireerd om op haar eerste schooldag in het voortgezet onderwijs op een onbekend meisje af te stappen en een gesprek te beginnen, iets wat ze anders niet zomaar gedaan had. Ze vertelde haar vader dat ze had gedacht: “laat ik maar doen wat ze in die film zeiden die we laatst zagen. Je weet wel We Bought a Zoo.” Dat kan het verschil maken tussen een vervelende of een leuke eerste dag op je nieuwe school, aldus haar vader.
We kunnen drie vormen van moed onderscheiden (Putnam, 1997):
- Fysieke moed. Deze vorm van moed vinden we bijvoorbeeld terug bij bepaalde beroepsgroepen zoals bij soldaten op het slagveld of politieofficieren die met gevaar voor eigen leven criminelen achtervolgen.
- Psychologische moed, waarbij iemand dapper zijn of haar innerlijke strijd en kwesties onder ogen ziet.
- Morele moed, waarbij iemand zijn of haar hoge ethische standaarden en authenticiteit in moeilijke tijden trouw blijft ongeacht eventueel verlies van vrienden, een baan of reputatie. Deze laatste vorm van moed komt overeen met de kwaliteit integriteit.
In deze blog komt vooral psychologische moed aan de orde. E. Archer schrijft hierover in haar boek Be a Warrior, Not a Worrier (2018) over: “Laat angst achter je. Ontdek je innerlijke strijder. Er is zoveel om je zorgen over te maken, werk, relaties, geld, gezondheid…Maar waarom zou je niet in plaats van in paniek te raken over wat er zou kunnen gebeuren, een ander pad kiezen – een pad waarop je je angst loslaat en je in plaats daarvan erop focust om zoveel mogelijk uit het leven halen?” Op deze manier komen ook onze amandelkernen (amygdala’s) in onze hersenen tot rust die een hele grote rol spelen bij het ontstaan van onze gevoelens. De amygdala’s scannen onze zintuigelijke waarnemingen op narigheid – vergelijkbaar met een virusscanner op de computer. Bij elke waarneming wordt op onbewust niveau de vraag gesteld: Is dit iets waar ik een hekel aan heb? Is dit iets wat me kan schaden? Is dit iets waar ik bang voor ben? Wanneer het antwoord ‘ja’ is, komen de amygdala’s in actie en zenden crisisboodschappen naar alle hersendelen. Acuut worden door het lichaam ‘vecht- of vluchthormonen’ afgescheiden, wat leidt tot een verhoogde hartslag en verhoogde bloeddruk. In stressvolle situaties verandert de amygdala in no-time in een grote rode pulserende bloemkool waardoor je lichaam in opperste staat van paraatheid wordt gebracht. Handig als er iets levensbedreigend gebeurt zoals een vrachtwagen of trein die op je af komt en de amygdala’s je sommeren om opzij te springen, maar niet bij alledaagse dingen, zoals een onschuldig conflict met een huisgenoot of collega.
Aanraders om een strijd(st)er, in plaats van een piekeraar(ster), te worden:
- Bekijk in welke situaties je je moediger kunt gedragen. Dit kan een nieuwe activiteit inhouden zoal bijvoorbeeld parachute springen, of iets eenvoudigs zoals in het midden van een bioscoopzaal gaan zitten in plaats van aan de zijkant als je enigszins last hebt van claustrofobie.
- Focus op moedige uitkomsten. Uit onderzoek blijkt dat mensen die eraan werken om moediger te zijn zich vooral focussen op de uitkomsten van moedig gedrag. De psycholoog Philip Zimbardo (2007) benadrukt dat we allemaal potentiële helden zijn; als het nodig is kunnen we allemaal moedig zijn!
- Laat je inspireren door iemand die je bewondert. Dat kan iemand uit je omgeving zijn, maar ook iemand uit een film. Bijvoorbeeld, als iemand zich vijandig en denigrerend naar je opstelt, kan het zinvol zijn om te denken aan de rol die Tom Cruise (lieutenant Daniel Kaffee) speelde in A Few Good Men (1992). Als het nodig is, streef dan het gedrag na van Kaffee, die veel moed vertoonde in zijn besluit om Colonel Nathan Jessup (Jack Nicholson) te confronteren.
- Doe “alsof”. Adlereriaanse therapeuten moedigen hun cliënten aan om een bepaalde rol uit te probereren net zoals ze een kostuum proberen en het, als het niet past, weer uit doen. Soms past de rol verrassend precies, en kan men zich daardoor anders voelen, gedragen en, door zich zo te gedragen, een ander mens worden (Mosak & Maniacci, 2008).
- Weersta sociale- of groepsdruk en probeer vooral vanuit waarden te leven die (ook) je omgeving ten goede komen. Spreek je uit, schrijf er zonodig over, neem deel aan een protest of sluit je aan bij een organisatie.
Films waarin diverse vormen van moed een belangrijke rol spelen:
- Ghandi (1982, India, Engeland)
- Schindler’s List (1993, Duitsland)
- Braveheart (1995, VS)
- La Vita è Bella (1997, Italie)
- The Kite Runner (2007, VS, China)
- Into The Wild (2007, VS)
- We Bought a Zoo (2011, V.S.)
- Twelve Years a Slave (2013, V.S.)
- Ballon (2018, Duitsland)
- Dirty God (2019, België, Groot-Brittannië, Ierland, Nederland)
- A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)
- The Cave (2019, Syrië/Denemarken)
- Mjólk (2019, Ijsland)
- Dark Waters (2019, V.S.)
- The Duke (2020, Groot Brittannië)
- Belfast (2021, Groot Brittannië)
- Fantastic Beasts The Secrets of Dumbledore (2022, Groot-Brittannië/V.S.)
- Till (2022, V.S.)
Bronnen onder meer:
Be a Warrior, Not a Worrier. How to Fight Your Fears and Find Freedom (wees een strijder en geen piekeraar. Hoe je je angsten kunt bestrijden en je vrijheid hervinden) Archer, E. (2018).
De Ladder. Waarom veranderen zo moeilijk is én…welke drie stappen wel werken. Tichelaar, B. (2018). Tyler Roland Press.
De werking van onze hersenen tijdens communicatie. Ronald van der Molen, In: Managersonline.nl. 20 februari 2015.
Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D.