Geplaatst op

Films en mindfulness

Het leven staat alleen in het hier en nu tot onze beschikking. Het verleden is voorbij en de toekomst is nog niet aangebroken.

Boeddha

Het leven gaat vrij snel. Als je niet stopt en af en toe rond kijkt, zou je het kunnen missen.

Ferris Bueller

Mindfulness houdt het van moment tot moment aandacht besteden aan onze ervaringen in. Twee kwaliteiten spelen daarbij een belangrijk rol: zelfregulering met betrekking tot   aandacht en een houding van nieuwsgierigheid, openheid en acceptatie. Mindfulness is het tegenovergestelde van op de automatische piloot leven, een staat van onbewustheid die over  het algemeen een groot deel van ons dagelijks leven uitmaakt.

Mindfulness  lijkt voor sommige mensen misschien een wat zweverig begrip, maar dat is het   absoluut niet.  Integendeel, we zijn in feite pas echt in de realiteit als we zoveel mogelijk met onze volledige aandacht in het hier en nu zijn. Mindfulness helpt ons ook om minder te lijden omdat, als we niet oppassen, we bijna voortdurend bezig zijn met het verleden of de toekomst, wat vaak een tobberige karakter heeft; onze emoties zijn gewoonlijk voor een groot deel van “negatieve” aard. Dat zit nu eenmaal in de evolutie; van oudsher konden we het beste overleven als we ons op het ergste hadden voorbereid. Echter, die overlevingsstand, die vaak gepaard gaat met overlevingsemoties zoals angst, woede of afkeer, kan niet alleen een ongunstige invloed op onze gemoedstoestand hebben, maar ook op ons lichamelijk welzijn.

Met het beoefenen van mindfulness train je het vriendelijk richten van je aandacht. Dat wil zeggen dat je er niet over oordeelt als je merkt dat je aan het piekeren bent of je somber voelt, maar dat je het eenvoudigweg opmerkt en je aandacht terugbrengt naar het hier en nu.  Hierdoor kun je ook je aandacht beter richten op wat je helpt om je beter te voelen,  bijvoorbeeld op je kenmerkende kwaliteiten of sterke kanten (zie voor inspiratie evt.  de voorgaande blogs). Wellicht krijg je energie van het leren van iets nieuws, creatief bezig zijn, lekker te gaan sporten of iets aardigs doen voor een ander.

 Mindfulness en films:
Door mindful naar een film te kijken kun je extra profiteren van de deugden en/of kwaliteiten die in de film aan bod komen, in de zin van je erdoor te  laten inspireren. Daarnaast kun je jezelf beter leren kennen door op een niet oordelend manier op te merken welke emoties je bij het kijken ervaart; ook de overlevingsemoties horen erbij en maken je ervan bewust wat belangrijk voor je is! Daarnaast kan het op deze wijze kijken naar een film cathartisch (reinigend) werken doordat er emoties kunnen loskomen, die voorheen vastgehouden werden, zoals bijvoorbeeld verdriet. Hieronder worden tenminste zeven manieren beschreven waarop mindfulness in verband staat met films.

  • Mindful naar films kijken: Hierbij is het belangrijk dat je in contact bent met je ademhaling en je, zonder te oordelen, open stelt voor de ervaring van de film in het huidige moment.
  • Mindfulness opgeroepen in de kijker: De karakteristieken van de film zelf – beelden, geluid, muziek en acties – kunnen mindfulness bij de kijker uitlokken. Dit kan soms leiden tot een diepere staat van absorptie en flow.
  • Mindfulness afgebeeld in films: In onder meer de meditatieve film Walk With Me over de zen-boeddhistische commune in Plum Village onder leiding van Thich Nath Hanh (2017 ) komen verschillende manieren van meditatie aan bod, waaronder mindful wandelen en eten.
  • Mindfulness als karaktertransformatie: In dit soort films zien we vaak dat de hoofdpersoon aandachtige aanwezigheid heeft ontwikkeld, hetgeen leidt tot inzicht en verandering. Ook zien we vaak dat diegene daardoor veel “opgeruimder” wordt. Dit wordt met name aangetroffen in films die expliciet gaan over de “levensreis”, zoals The Straight Story (1999) of The Way (2010).
  • Momenten van Mindfulness: Vaak is het zo dat de karaktertransformatie van een filmkarakter in een dramatisch moment culmineert, b.v. in een zin in een conversatie of een beeld als een zwevende papieren zak zoals in American Beauty (1999). Wat het belangrijkste is in het leven wordt vaak in een enkel moment of als onderdeel van een scène Dergelijke scènes vertegenwoordigen vaak wendingen of momenten van een climax in een film. Zij  wijzen op inzicht van het karakter of op het plaatsvinden van een cruciale actie.
  • Symbolische beelden: Sommige cinematische beelden zijn in het bijzonder symbolisch. Deze beelden kunnen worden gebruikt door de filmmaker als een “symbool van mindfulness” voor de kijker en/of de karakters in de film. Voorbeelden hiervan zijn American Beauty (1999), waarin de hoofdpersoon een papieren zak die in de lucht zweeft filmt. Een ander voorbeeld betreft de kersenbloesems in The Last Samurai (2003).
  • Rapsodies van mindfulness: Deze term is gemunt door Johan Kabat-Zinn, een deskundige op het gebied van mindfulness. Hij gebruikt bovengenoemde uitdrukking om te verwijzen naar de klassieke novelle Walden geschreven door H.D. Thoreau, die in zijn geheel betrekking heeft op het ervaren van mindfulness. Er zijn ook films die beschouwd kunnen worden als rapsodies van mindfulness. Dit zijn films die thema’s op het gebied van mindfulness  afbeelden, terwijl ze tegelijkertijd  trachten het bewustzijn van de kijker te verdiepen. In dergelijke films is alles met elkaar verbonden, net zoals in een episch gedicht. Voorbeelden hiervan zijn Baraka (1992) Alone in the Wilderness (2004) en Into Great Silence (2005) en Samsara (2012).

Overige films  over mindfulness in combinatie met kwaliteiten/sterke kanten

  • Stalker (1979, Rusland)
  • Ferris Bueller’s Day Off (1986, V.S.)
  • Groundhog Day (1993, V.S.)
  • Little Buddha (1993, V.S.)
  • The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
  • Doing Time, Doing Vipassana (1997, India, Israel)
  • Kundun (1997, V.S)
  • Dancer in the Dark (2000, Spanje/ Argentinië/Denemarken)
  • Ram/Dass; Fierce Grace (2001, V.S.)
  • Spring, Summer Autumn, Winter…and Spring (2003, Korea)
  • The Last Samurai (2003, V.S./Nieuw Zeeland)
  • Zen Noir (2006, V.S)
  • How to Cook Your Life (2007, Australie)
  • The Dhamma Brothers (2007, V.S.)
  • The Yes-man (2008, V.S.)
  • Kung Fu Panda (2008, V.S.
  • Buitiful (2010, Mexico/ Spanje)
  • An (2015, Japan)
  • Christopher Robin (2018, V.S.)
  • A Beautiful day in the Neighbourhood (2019, V.S)
  • The Octopus Teacher (2020, Zuid-Afrika)

Bronnen:

Mindfulness and Characterstrenghts. A Practical Guide to Flourishing. Niemiec, R.M. (2014). Boston: Hogrefe Publishing

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing.

 

 

 

 

Geplaatst op

Voorzichtigheid (voorzichtig zijn en geen onnodige risico’s nemen)

Voorzichtigheid is de voetafdruk van wijsheid                                       Amos Bronsom Alcott (o.m. filosoof)

Er is een tijd voor durven en een tijd voor voorzichtigheid, en een wijs man weet wat er nodig is

John Keating (Robin Williams) in  Death Poets Society

Voorzichtigheid wordt ook wel de moeder van alle deugden genoemd. In de huidige coronacrisis is deze deugd belangrijker dan ooit. We kunnen er immers ons eigen leven en dat van anderen mee redden. Zeker in dit geval is deze kwaliteit sterk gerelateerd aan zelfregulering en volharding, twee andere kwaliteiten  : afstand houden, je handen veelvuldig wassen, mondkapje op, je laten testen als je verkoudheidsklachten hebt, etc., etc. Geen eenvoudige opgave omdat zo lang allemaal vol te houden! Het lukt zelfs immers politici die het ons voorschrijven niet altijd!

Samen met matigheid, standvastigheid en gerechtigheid is voorzichtigheid een van de kardinale deugden die hooglijk  werden gewaardeerd door filosofen in de Oudheid, waaronder Plato. In het Christendom zijn deze vier klassieke deugden opgenomen in de zeven deugden. Kardinaal is afkomstig van het Latijnse woord cardo: scharnier(pin), hengsel waarop een deur rust. Het zijn de kern- of spil-deugden: de deugden “waar het om draait”. Ze zijn extra belangrijk omdat ze in elke andere deugd voorondersteld worden. Bijvoorbeeld: wie op onvoorzichtige of onrechtvaardige wijze vriendelijk zou zijn, of wie geen maat weet te houden in zijn vriendelijkheid, of niet de moed heeft om ook vriendelijk te zijn als dat gevaar oplevert, die beheerst  niet echt de deugd van de vriendelijkheid. Voorzichtigheid is gerelateerd aan het Griekse principe van het gouden midden. Ook in het Boeddhisme speelt de middenweg een belangrijke rol.

Rashin en Anjum (2005) omschrijven voorzichtigheid als volgt: Voorzichtigheid is een praktische oriëntatie  met betrekking tot toekomstige doelen. Het houdt in voorzichtig zijn voor wat betreft de keuzes die men maakt, geen onnodige risico’s nemen en lange termijndoelen voor ogen houden wanneer men korte termijn besluiten neemt. Voorzichtige individuen monitoren hun gedrag en houden impulsiviteit in toom en anticiperen op de consequenties van hun acties. Deze kwaliteit is niet synoniem met vrekkigheid of verlegenheid, maar houdt  een intelligent en efficiënt perspectief in om grotere doelen in het leven te bereiken.

Tips om aan de slag te gaan met (meer) voorzichtigheid

  • Denk twee keer na voordat je iets zegt. Doe deze oefening minstens tien keer in een week en schrijf het effect hiervan op.
  • Visualiseer de consequenties van je beslissingen op een termijn van één, tien en vijf jaar.
  • Neem belangrijke besluiten wanneer je relaxed bent en niet als je je angstig of depressief voelt.
  • Overleg zo nodig met belangrijke anderen voordat je een beslissing neemt.
  • Bestudeer de karakters in bijvoorbeeld The Girl With the Dragon Tattoo, Driving Miss Daisy en The Queen. Hoe laten ze discretie, behoedzaamheid en voorzichtigheid zien in hun gedrag? De acteurs en actrices laten op briljante wijze de subtiliteit in hun karakters zien – met hun gezichtsuitdrukking, gebaren, kleine gedragingen, woordkeus, maar ook in wat niet gezegd of uitgedrukt wordt. Dit is niet zonder bedoeling. Wat vertelt je dit over wat de karakters werkelijk denken en voelen? Waarom maken ze gebruik van voorzichtigheid? Welke “selftalk” zouden ze gebruiken om deze kwaliteit na te leven?

 Films  waarin voorzichtigheid een belangrijke rol speelt:

  • Stalker (1979, Rusland)
  • Driving Miss Daisy (1989, V.S.
  • The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
  • Sense and Sensibility (1995, Groot-Brittannië)
  • As Good As Its Gets (1997, V.S.)
  • The Road Home (1999, China)
  • Not One Less (1999, China)
  • The Story of the Weeping Camel (2003, Duitsland/Mongolië)
  • The Darwin Awards (2006, V.S.)
  • The Queen (2006, Groot-Brittannië)
  • Hancock (2008, V.S.)
  • The Taking of Pelham (2009, V.S.)
  • Youth in Revolt (2009, V.S.)
  • The Girl With the Dragon Tattoo (2011, V.S.)
  • An (2015, Japan)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005. Tayyab Rashid.

 

 

 

 

Geplaatst op

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)  

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)

 Een enorme drang om te eten, om vreemd te gaan, of om een ander onderuit te halen: het zit allemaal verankerd in onze hersenen. Maar we kunnen onze slechte neigingen wel beïnvloeden.

Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog

 Boven alles zelfcontrole  Cinderella (2015)

Iedereen heeft hebzuchtige, afgunstige, trotse, vraatzuchtige, geile, boze en luie hersenen. In Passies van het brein gaat neuropsycholoog Margriet Sitskoorn in op de hersenprocessen achter wat wel de  zeven hoofdzonden[1] genoemd wordt (hoogmoed, jaloezie, boosheid, vraatzucht, wellust, hebzucht en lusteloosheid) . Ze maakt duidelijk waarom het zo menselijk en verleidelijk is om toe te geven aan onze “slechte verlangens”: die prikkelen namelijk het beloningssysteem in het brein en bezorgen ons daarmee genot. Mede daarom is het soms zo moeilijk om ons zelf aan te sturen.

Zelfcontrole of zelfregulering kan als volgt omschreven worden: het betreft een verworven (of te verwerven!) vaardigheid die gepaard gaat met geestelijke rijping en training. Bij zelfcontrole zijn  duidelijke normen, het in de gaten houden (monitoren)  van het eigen gedrag, een goed gestructureerd plan, rekening houden met mogelijk op te treden obstakels en beoefening van deze kwaliteit van belang om gewenste veranderingen te bereiken (Bolt, 2004).

Een andere kwaliteit die verbonden is met zelfcontrole is voorzichtigheid. Interessant is ook dat zelfcontrole een van de kernkwaliteiten is, samen met hoop, vriendelijkheid, sociale intelligentie, en perspectief, die kunnen helpen om een buffer te vormen tegen de negatieve gevolgen van stress en trauma  (Park & Peterson, 2006c, 2009a). Zie in dit kader bijvoorbeeld de veel geprezen documentaire For Sama (2019). Van belang is het om te weten dat zelfcontrole niet onuitputtelijk is. Je kan het vergelijken met een spier, die je kunt trainen, maar die ook uitgeput kan raken. Als we onszelf uitputten door overmatige zelfcontrole, moeten we er weer even van uitrusten zodat de spier kan herstellen.

Zelfcontrole. Het klinkt als een saai braaf iets, maar zonder dat kunnen we in extreme gevallen “verloren” raken en in de goot eindigen. Daarnaast echter is zelfcontrole  belangrijk om grotere en/of kleinere doelen in je leven te bereiken. Zelfcontrole is ook gerelateerd aan andere kwaliteiten. Het goede nieuws is bovendien dat ons beloningssysteem ook geprikkeld kan worden door bijvoorbeeld het afvinken van to do lijstjes! En daarna heb je gelukkig geen kater of andere ellende, maar een blijvend goed gevoel.

Zoals bij alles kwaliteiten gaat het hier natuurlijk ook weer om de gulden middenweg. De filosoof Aristoteles stelde al dat de deugd in het midden ligt. Boeddha roept uit in de film (1993) Little Buddha (gebaseerd op het verhaal van Boeddha) “het gaat om de middenweg” als hij ontdekt dat extreem vasten  niet werkt.

 Aan de slag met (nog wat meer) zelfcontrole:

  • Stel voor zover gewenst/nodig “levensprojecten”, d.w.z. langer lopende trajecten, vast, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een boek of het opzetten van een vrijwilligersproject. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan wat je gerealiseerd cq bijgedragen zou willen hebben als je aan het eind van je leven op je geleefde leven terug kijkt. Stel eventuele subdoelen vast en evalueer die regelmatig, bijvoorbeeld  maandelijks of jaarlijks. Vier het bereikt hebben van de subdoelen (dopamine!) en neem zodoende even vrij ervan voor de broodnodige ontspanning van de “zelfcontrolespier”.
  • Stel een plan vast met behulp van SMART-doelen. SMART[2] staat voor specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden. Als je doelen aan elk van deze vijf criteria voldoen dan vergroot je in belangrijke mate je kans om je doelen, waaronder het vergroten van je zelfcontrole, te behalen.
  • Volg een dagelijkse routine en stel eventueel een weekschema op, waarin je diverse activiteiten inplant, zoals gezondheidsgewoonten, werk of huishoudelijke klussen.
  • Beoefen mindfulness. Mindfulness houdt in het richten van de aandacht op het huidige moment met een nieuwgierige, open en accepterende houding. Onderzoek heeft uitgewezen dat beoefening van mindfulness helpend is bij zelfregulering. Hoe vaardiger je erin wordt om je geest erop te “betrappen” als die weer op de automatische pilootstand staat, hoe eerder je je aandacht weer kunt richten op het huidige moment. Als mindfulness nieuw voor je is, zijn de boeken van Kabat-Zinn (1990) of Nhat Hahn (1975) aan te bevelen.
  • Lees het boek Wilskracht; de herontdekking van de grootste kracht van de mens, geschreven door Roy F. Baumeister en John Tierney (2012).

Films  waarin zelfcontrole een belangrijke rol speelt:

  • In The Heat of the Night (1968, VS)
  • Mishima (A Life in Four Chapters (1985)
  • Little Buddha (1993)
  • Forest Gump (VS, 1994)
  • Spring, Summer, Autumn, Winter (2003, Zuid-Korea)
  • The Syrian Bride (2004, Israel/Frankrijk)
  • March of the Pinguins (2004, Frankrijk)
  • The Chorus (2004, Frankrijk)
  • Twilight (2008, VS)
  • Frozen (2013, VS)
  • Birdman (2014, VS)
  • Cinderella (2015, VS/Engeland)
  • Frozen 2 (2019, VS)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)

Bronnen onder meer:

Passies van het brein; waarom zondigen zo verleidelijk is. Margriet Sitskoorn (2010). Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Voor de goede orde wil ik vermelden dat het ervaren van bepaalde emoties, zoalsl bijvoorbeeld boosheid,  heel normaal en gezond is, zie bijvoorbeeld de blog over vergeving. Het gaat er meer om dat we onszelf en anderen niet schaden door ze ongeremd uit te leven.

[2] Er is geen overeenstemming over waar elke letter van het acronym SMART voor staat. Hierboven wordt echter de meest gangbare conceptualisatie gebruikt.