I am 42 year old. In less than a year. I ‘ll be dead…and in a way I am dead already…

Lester  Burnham in American Beauty (1999)

Het centrum van je hart is waar het leven begint. De mooiste plaats op aarde…

Rumi

Sterven en wedergeboren worden is een metafoor voor de meest radicale en totale transformatie die ons bewustzijn en onze identiteit kunnen ondergaan. Deze metafoor is ook weer veelvuldig aan te treffen in speelfilms! Met name in fictiefilms: zoals bijvoorbeeld in The Trumanshow (1998) waarin deze symboliek meerdere malen is terug te zien, let met name op de kruissymboliek!

Oorspronkelijk verwijst het begrip “twee maal geborene” naar het tweede deel van de metafoor, de wedergeboorte. Wil de wedergeboorte authentiek zijn dan gaat er noodzakelijkerwijze een ervaring van (metaforisch) sterven aan vooraf. Deze eerste metaforische stervensfase, ook wel “de donkere nacht van de ziel” genoemd, lokt onvermijdelijk angst uit en is problematisch voor de meeste mensen. Zoals William Bridges benadrukt, is elke vorm van beëindiging, of het nu een carrière, een relatie, of een project betreft,  een vorm van sterven. Echter, als (westerse) cultuur gaan we niet goed om met stervensachtige zaken, aldus Bridges. Vaak worden deze fasen geproblematiseerd, terwijl ze juist uiterst vruchtbaar kunnen zijn voor onze persoonlijke groei, benadrukt ook de Poolse psycholoog en psychiater Kazimierz Dabrowski aan de hand van de door hem geformuleerde Theorie van Positieve Desintegratie (TPD).

In de mystieke literatuur van Oosterse en Westerse culturen, treffen we veel beschrijvingen aan van dood-wedergeboorte-ervaringen. Deze fasen worden daar juist gezien als iets om te cultiveren en te praktiseren! Zen meester Bunan zegt hierover: “Als je leeft, wees een dode man (of vrouw natuurlijk AdR). Wat je dan ook doet, het is altijd goed.” Dit klinkt natuurlijk niet als iets om vrolijk van te worden, maar in feite betekent het dat je je niet meer primair door je ego laat leiden, maar door je hart (zie de uitspraak van Rumi), waardoor  het leven (veel)  lichter en blijer wordt.  Denk ook aan de uitspraak van Jezus over het belang van wel in de wereld zijn, maar niet van de wereld (Johannes 15:19).  Interessant in dit kader zijn ook de zogenoemde bijna-doodervaringen. Vrijwel iedereen die een dergelijke ervaring heeft meegemaakt rapporteert diepgaande veranderingen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de ervaring van een ander wereldbeeld en hiermee samenhangend voortaan leven vanuit meer spirituele waarden. Voor de liefhebbers: bij een bijna-doodervaring zou het hartchakra geopend worden. Dat kan ook verklaren waarom veel bde-ers veel gevoeliger zijn na een dergelijke ervaring; ze hebben door hun hemelse ervaring iets ervaren van de “mooiste plaats op aarde”…

Voorbeelden van speelfilms en documentaires waarin deze metafoor terug te vinden is, zijn : Sneeuwwitje (1937), Little Buddha (1993), Groundhog Day (1993) The Trumanshow (1998), The Matrix (1999 e.v.), The Five People You Meet in Heaven (2004), When I was Dead (IDFA documentaire, 2012), Miracles from Heaven (2016), The Shack (2007), Soul (2020), Surviving Death (Netflix serie, 2021).

Bronnen onder meer:

Managing Transitions. W. Bridges et al. (2017) John Murray Press.

Personality Shaping Trough Positive Integration. K. Dabrowski (2015). redpill.press.com

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.