Het leven staat alleen in het hier en nu tot onze beschikking. Het verleden is voorbij en de toekomst is nog niet aangebroken.
Boeddha
Het leven gaat vrij snel. Als je niet stopt en af en toe rond kijkt, zou je het kunnen missen.
Ferris Bueller
Mindfulness houdt het van moment tot moment aandacht besteden aan onze ervaringen in. Twee kwaliteiten spelen daarbij een belangrijk rol: zelfregulering met betrekking tot aandacht en een houding van nieuwsgierigheid, openheid en acceptatie. Mindfulness is het tegenovergestelde van op de automatische piloot leven, een staat van onbewustheid die over het algemeen een groot deel van ons dagelijks leven uitmaakt.
Mindfulness lijkt voor sommige mensen misschien een wat zweverig begrip, maar dat is het absoluut niet. Integendeel, we zijn in feite pas echt in de realiteit als we zoveel mogelijk met onze volledige aandacht in het hier en nu zijn. Mindfulness helpt ons ook om minder te lijden omdat, als we niet oppassen, we bijna voortdurend bezig zijn met het verleden of de toekomst, wat vaak een tobberige karakter heeft; onze emoties zijn gewoonlijk voor een groot deel van “negatieve” aard. Dat zit nu eenmaal in de evolutie; van oudsher konden we het beste overleven als we ons op het ergste hadden voorbereid. Echter, die overlevingsstand, die vaak gepaard gaat met overlevingsemoties zoals angst, woede of afkeer, kan niet alleen een ongunstige invloed op onze gemoedstoestand hebben, maar ook op ons lichamelijk welzijn.
Met het beoefenen van mindfulness train je het vriendelijk richten van je aandacht. Dat wil zeggen dat je er niet over oordeelt als je merkt dat je aan het piekeren bent of je somber voelt, maar dat je het eenvoudigweg opmerkt en je aandacht terugbrengt naar het hier en nu. Hierdoor kun je ook je aandacht beter richten op wat je helpt om je beter te voelen, bijvoorbeeld op je kenmerkende kwaliteiten of sterke kanten (zie voor inspiratie evt. de voorgaande blogs). Wellicht krijg je energie van het leren van iets nieuws, creatief bezig zijn, lekker te gaan sporten of iets aardigs doen voor een ander.
Mindfulness en films:
Door mindful naar een film te kijken kun je extra profiteren van de deugden en/of kwaliteiten die in de film aan bod komen, in de zin van je erdoor te laten inspireren. Daarnaast kun je jezelf beter leren kennen door op een niet oordelend manier op te merken welke emoties je bij het kijken ervaart; ook de overlevingsemoties horen erbij en maken je ervan bewust wat belangrijk voor je is! Daarnaast kan het op deze wijze kijken naar een film cathartisch (reinigend) werken doordat er emoties kunnen loskomen, die voorheen vastgehouden werden, zoals bijvoorbeeld verdriet. Hieronder worden tenminste zeven manieren beschreven waarop mindfulness in verband staat met films.
- Mindful naar films kijken: Hierbij is het belangrijk dat je in contact bent met je ademhaling en je, zonder te oordelen, open stelt voor de ervaring van de film in het huidige moment.
- Mindfulness opgeroepen in de kijker: De karakteristieken van de film zelf – beelden, geluid, muziek en acties – kunnen mindfulness bij de kijker uitlokken. Dit kan soms leiden tot een diepere staat van absorptie en flow.
- Mindfulness afgebeeld in films: In onder meer de meditatieve film Walk With Me over de zen-boeddhistische commune in Plum Village onder leiding van Thich Nath Hanh (2017 ) komen verschillende manieren van meditatie aan bod, waaronder mindful wandelen en eten.
- Mindfulness als karaktertransformatie: In dit soort films zien we vaak dat de hoofdpersoon aandachtige aanwezigheid heeft ontwikkeld, hetgeen leidt tot inzicht en verandering. Ook zien we vaak dat diegene daardoor veel “opgeruimder” wordt. Dit wordt met name aangetroffen in films die expliciet gaan over de “levensreis”, zoals The Straight Story (1999) of The Way (2010).
- Momenten van Mindfulness: Vaak is het zo dat de karaktertransformatie van een filmkarakter in een dramatisch moment culmineert, b.v. in een zin in een conversatie of een beeld als een zwevende papieren zak zoals in American Beauty (1999). Wat het belangrijkste is in het leven wordt vaak in een enkel moment of als onderdeel van een scène Dergelijke scènes vertegenwoordigen vaak wendingen of momenten van een climax in een film. Zij wijzen op inzicht van het karakter of op het plaatsvinden van een cruciale actie.
- Symbolische beelden: Sommige cinematische beelden zijn in het bijzonder symbolisch. Deze beelden kunnen worden gebruikt door de filmmaker als een “symbool van mindfulness” voor de kijker en/of de karakters in de film. Voorbeelden hiervan zijn American Beauty (1999), waarin de hoofdpersoon een papieren zak die in de lucht zweeft filmt. Een ander voorbeeld betreft de kersenbloesems in The Last Samurai (2003).
- Rapsodies van mindfulness: Deze term is gemunt door Johan Kabat-Zinn, een deskundige op het gebied van mindfulness. Hij gebruikt bovengenoemde uitdrukking om te verwijzen naar de klassieke novelle Walden geschreven door H.D. Thoreau, die in zijn geheel betrekking heeft op het ervaren van mindfulness. Er zijn ook films die beschouwd kunnen worden als rapsodies van mindfulness. Dit zijn films die thema’s op het gebied van mindfulness afbeelden, terwijl ze tegelijkertijd trachten het bewustzijn van de kijker te verdiepen. In dergelijke films is alles met elkaar verbonden, net zoals in een episch gedicht. Voorbeelden hiervan zijn Baraka (1992) Alone in the Wilderness (2004) en Into Great Silence (2005) en Samsara (2012).
Overige films over mindfulness in combinatie met kwaliteiten/sterke kanten
- Stalker (1979, Rusland)
- Ferris Bueller’s Day Off (1986, V.S.)
- Groundhog Day (1993, V.S.)
- Little Buddha (1993, V.S.)
- The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
- Doing Time, Doing Vipassana (1997, India, Israel)
- Kundun (1997, V.S)
- Dancer in the Dark (2000, Spanje/ Argentinië/Denemarken)
- Ram/Dass; Fierce Grace (2001, V.S.)
- Spring, Summer Autumn, Winter…and Spring (2003, Korea)
- The Last Samurai (2003, V.S./Nieuw Zeeland)
- Zen Noir (2006, V.S)
- How to Cook Your Life (2007, Australie)
- The Dhamma Brothers (2007, V.S.)
- The Yes-man (2008, V.S.)
- Kung Fu Panda (2008, V.S.
- Buitiful (2010, Mexico/ Spanje)
- An (2015, Japan)
- Christopher Robin (2018, V.S.)
- A Beautiful day in the Neighbourhood (2019, V.S)
- The Octopus Teacher (2020, Zuid-Afrika)
Bronnen:
Mindfulness and Characterstrenghts. A Practical Guide to Flourishing. Niemiec, R.M. (2014). Boston: Hogrefe Publishing
Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing.