Geplaatst op

Van het duister naar het Licht

There’s a smile on my face
For the whole human race
Why it’s almost like being in love…

Groundhog Day (1993)

Verlichting – het proces van licht binnen brengen – is impliciet een sleutelaspect van alle andere metaforen die tot nu toe aan de orde gekomen zijn.  Voor wat betreft geestelijke verlichting stelt Eckart Tolle dat het  huidige moment een poort naar verlichting is, een hogere staat van aanwezigheid waarin al je zorgen, angsten en emotionele pijn verdwijnen. We lijden omdat we ons identificeren met tijd, stelt Tolle. We torsen ons verleden soms als een loden last met ons mee en maken ons zorgen over een toekomst die eigenlijk helemaal niet bestaat. “Er is nooit een moment dat je leven niet ‘nu’ is,” zegt Tolle in zijn boek De Kracht van het Nu. “Besef dat het huidige moment alles is dat je ooit zult hebben. Maak van het nu het belangrijkste aandachtspunt van je leven.”

Een andere  visie op geestelijke verlichting wordt verwoord door Frans Langenkamp, antropoloog. Hij zegt daarover het volgende: “Over verlichting hoort men te weten dat wat men in de verschillende spirituele tradities verlichting (satori, nirwana, kensho, moksha, bevrijding, redding etc.) noemt, niets anders is dan een symptoom van geestelijke volwassenheid.  Eenvoudig gesteld: Wat men vroeger verlichting noemde is niets anders dan geestelijke volwassenheid. Onze geest omvat denken en voelen (‘hoofd’ en ‘hart’). Wanneer ons denken (hoofd) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden wijs zijn. Wanneer ons voelen (hart) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden liefdevol zijn. Verlichting staat dan ook voor de volledige ontwikkeling van hoofd en hart, van verstand en gevoel. Het staat voor de volledige ontwikkeling van onze mannelijke en onze vrouwelijke eigenschappen. Hierdoor worden we geïntegreerde, ontspannen, natuurlijke en authentieke mensen. Verlichting staat dus in werkelijkheid voor ware menswording. Wanneer we eenmaal dit realistische inzicht in verlichting hebben, wordt de weg om ‘verlichting’ te bereiken automatisch duidelijk. We kunnen aan onszelf werken om emotioneel en intellectueel volwassen te worden. Mijns inziens is het dan ook beter om het mysterieuze begrip ‘verlicht worden’ niet meer te gebruiken, en voortaan te spreken van ‘geestelijk volwassen worden’. Liefde, sympathie, respect, invoelingsvermogen, tolerantie zijn allemaal inherente eigenschappen van de toestand van geestelijke volwassenheid”, aldus Langenkamp.

Als er één film is die op aansprekende wijze weergeeft wat verlichting, ofwel geestelijke volwassenwording  in samenhang met het leven in het hier en nu  inhoudt is het wel Groundhog Day met Bill Murray  als Phil in de hoofdrol. Als Phil na veel vallen en opstaan eindelijk door heeft waar het in het leven om gaat, zoals het beoefenen van liefde en dankbaarheid, lijkt hij daarmee belangrijke poorten naar het nu gevonden te hebben en is hij een gelukkig man geworden! Andere speelfilms met als thema geestelijke verlichting zijn: Little Buddha (1993), Peaceful Warrior (2006), Il Giovane Favoloso (2014), Le Libertin (2000), En Kongelig Affaere (2012), La Montaña Sagrada (1973), Into the Badlands (2015), the Razors Edge (1984), Magic in the Moonlight (2014), Man on the Moon (1999).

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.

De Kracht van het NU; gids voor een gelukkig leven (2013), E. Tolle. Uitgeverij Ankh Hermes, Utrecht.

De vele misverstanden over verlichting. In: Boeddhistisch Dagblad 30 januari 2019, F. Langenkamp.

BesteLijst.com.

 

 

Geplaatst op

Het oplichten van de sluiers van illusie:

“Welcome to the real world”  (Morpheus  als hij Neo verwelkomt aan boord van  de Nebuchadnezzar, The Matrix, 1999)

In deze blog wordt de tweede metafoor behandeld die het proces beschrijft van het verkrijgen van een weidser bewustzijn: het oplichten van de sluiers van illusie. Een metafoor die niet alleen terug te vinden is in diverse wijsheidsleren, maar ook in bepaalde speelfilms! Deze metafoor verwijst naar het feit dat we een breder spectrum van de realiteit beginnen waar te nemen dan we ooit eerder voor mogelijk hebben gehouden. In verschillende religieuze tradities en bewustzijnsstromingen wordt gesteld dat de wereld zoals we die met ons alledaagse bewustzijn waarnemen een schaduwspel is van verschijnselen, dat wil zeggen illusoir en vergankelijk. Een bekend voorbeeld uit de filosofie is de allegorie van de Grot van Plato.

De allegorie van de Grot van Plato

De gelijkenis van Plato’s Grot wordt in het verhaal door Socrates als volgt voorgesteld. Stel je de situatie voor van iemand die gevangen zit in een grot, met zijn rug gekeerd naar het vuur. Hij is zich van het bestaan van de gang achter hem niet bewust, want hij zit zodanig vastgeketend dat hij alleen maar voor zich uit kan kijken. Het enige wat hij ziet, zijn de schaduwen op de rotswand van voorwerpen die achter zijn rug door mensen worden gedragen. De gevangene houdt uiteraard de schaduwen voor de werkelijkheid. Pas wanneer hij zich op een of andere wijze van zijn ketenen kan bevrijden en zich naar boven, naar de uitgang en het vuur begeven, neemt hij de echte voorwerpen waar. Hij is echter niet gewend aan het licht en zal pas na lange tijd daartoe in staat zijn. Als hij terugkeert naar de grot, zullen zijn medegevangenen echter niet weten waar hij het over heeft. Zij zullen hem zelfs als een gevaar zien en hem mogelijk doden.

De omvorming van bewustzijn houdt het transcenderen en het oplossen van dit schaduwspel van verschijnselen in. Maya  (Sanskriet; oorspronkelijke betekenis: illusie)  is een begrip uit het hindoeïsme en het boeddhisme, dat vertaald kan worden als “sluier van illusies”. Beide stromingen wijzen erop dat de mens meestal een wereldbeeld heeft dat ver van de werkelijkheid af staat. Dit onwerkelijke beeld is het resultaat van materiële waarneming via de zintuigen (empirisme) en een verkeerde interpretatie ervan. Omdat de mens hierdoor door een sluier van illusies is omgeven, wordt de ware toestand van de wereld aan het zicht onttrokken. Zowel het hindoeïsme als het boeddhisme gaan ervan uit dat deze toestand de mens verhindert het ware geluk te vinden. Volgens de Boeddha brengt het menselijke verstand in zijn normale toestand dukkha, wat vertaald kan worden met lijden, onbevredigdheid, en ellende in het algemeen. Samsara (Sanskriet en Pali: in cirkels ronddraaien) is de wereld zoals die we beleven vanuit een beperkte bewustzijnstoestand; de wereld die wordt overheerst door dualiteiten, door emoties van irritatie, boosheid, begeerte, verwarring en de gedachte van afgescheidenheid.

Het aloude inzicht dat het door illusies heen zien is gerelateerd aan inzicht wordt ook onderschreven door McKee en Barber (1999) die wijsheid definiëren als het “doorzien van illusies”. Dit is consistent met Langer’s (1982, 2002) onderscheid tussen mindfulness en mindlessness. Mindfulness betreft het zien van dingen zoals ze werkelijk zijn – met openheid in plaat van vooringenomenheid, acceptatie in plaats van verzet en nieuwsgierigheid in plaats van desinteresse. Door het beoefenen van mindfulness kunnen we helderder (leren) waarnemen en het huidige moment ervaren. Met andere woorden: de echte wereld kunnen we ervaren als we in dit moment stappen en direct ervaren wat er nu is, te weten in ons bewustzijn, voorbij het denken.
In de film The Matrix kan de Matrix (met andere woorden de niet echte wereld) gezien worden als een symbool voor hoe we ons verliezen in het constante denken ofwel in de wereld van ons ego. Andere films waarin deze metafoor een belangrijke rol speelt zijn: The Trumanshow (1998), The Matrix (1999), Little Buddha (1993), Lady in the Water (2006) The Adjustment Bureau (2011) en Room (2015),

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

Geplaatst op

De speelfilm en de ontwikkeling van het Zelf 

‘No form of art goes beyond ordinary consciousness as film does, straight to our emotions, deep into the twilight room of the soul.’

Ingmar Bergman (filmregisseur)

De speelfilm staat in een oeroude traditie die zijn wortels heeft in de inwijdingen van het oude Egypte en Griekenland en zich vandaaruit via onder meer via mythen, middeleeuwse mystiek en sprookjes voortzet tot in de hedendaagse (waaronder de Jungiaanse en de positieve) psychologie.

Films kunnen ons helpen om ons in ons leven te oriënteren en om onszelf als mens, vooral emotioneel en spiritueel, te ontwikkelen. Volgens Frank Mc Connell weten we op een basaal niveau, als we een boek lezen of naar een film kijken, dat wij  de held of heldin zijn of zouden kúnnen zijn. Wij zijn Andy in The Shawshank Redemption, George Bailey in It is a Wonderful life, Eric Hazelhoff Roelfzema in Soldaat van Oranje of Antonia in de film Antonia. En uit al deze “alsof” zelven, allemaal versies van ons eigen zelf-in-wording, kunnen we een “beter” zelf worden, dan we waren voor we het boek lazen of er deelgenoot van werden door een film, aldus  McConnell .

Volgens MCConnell kunnen verhalen onze levens als het ware redden omdat we, afhankelijk van het soort verhaal waarin we ons bevinden, een zekere verantwoordelijkheid hebben, een zekere relatie, zowel met onszelf als met de mensen cq de wereld om ons heen. Wij zijn altijd een Held of een Heldin, maar in de verschillende “werelden” van het verhaal kunnen we verschillende soorten helden of heldinnen zijn. We kunnen onszelf bijvoorbeeld een slachtoffer (blijven) voelen van een situatie met alle (negatieve) gevolgen voor onszelf of onze omgeving of er (hoe moeilijk ook) een uitdaging in proberen te zien waaraan we onszelf kunnen ontwikkelen, hetgeen een heilzame invloed kan uitoefenen op ons geestelijk en lichamelijk welzijn, maar ook op onze relaties met anderen.

De vraag is dan natuurlijk hoe die ontwikkeling er (globaal )uit ziet. Persoonlijk vind ik het schema uit de Theorie van de Positieve Desintegratie (TPD) van de Poolse psycholoog en psychiater Kazimierz Dabrowski dat hieronder is afgebeeld in dit kader heel bruikbaar.

De ontwikkeling van individu tot persoonlijkheid

1.       Van lagere naar hogere waarden
2.       Van egocentrisch naar alterocentrisch (de ander centraal)
3.        Van impulsief en reflexmatig naar reflectief en zelfgestuurd
4.       Van “socializen” naar sterk betrokken zijn bij anderen
5.       Van gericht zijn op sociale normen naar gericht zijn op idealen
6.       Van automatisch naar autonoom gedrag
7.       Van conformistisch naar authentiek gedrag
8.       Van relativisme van waarden naar een universele hiërarchie van waarden
9.       Van imitatie naar creatief gedrag
10.     Van  bepaald door erfelijkheid en omgeving naar zelfbepaald leven
11.      Van traditionele religie (bescherming, macht) naar eigen mystieke          ervaringen
12.      Van voorwaardelijke en zelfzoekende liefde naar allesomvattende liefde

Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Theorie_van_positieve_desintegratie) voor meer informatie over deze theorie.

Voor de liefhebbers: In de film The Tale of  the Prinses Kaguya  (2014)  zijn allerlei aspecten van de TPD terug te vinden.

Bronnen onder meer:

McConnell, F. (1979). Storytelling en Mythmaking: images from film and literature. New York: Oxford Press.

Hammann, J. (2007). Die Heldenreise im Film. Frankfurt am Main: Zweitausendeins.

Robert W. Sullivan (2017). Cinema Symbolism: A guide to esoteric imagery in popular movies (second edition). Deadwood Publishing.

 

 

 

Geplaatst op

Films en mindfulness

Het leven staat alleen in het hier en nu tot onze beschikking. Het verleden is voorbij en de toekomst is nog niet aangebroken.

Boeddha

Het leven gaat vrij snel. Als je niet stopt en af en toe rond kijkt, zou je het kunnen missen.

Ferris Bueller

Mindfulness houdt het van moment tot moment aandacht besteden aan onze ervaringen in. Twee kwaliteiten spelen daarbij een belangrijk rol: zelfregulering met betrekking tot   aandacht en een houding van nieuwsgierigheid, openheid en acceptatie. Mindfulness is het tegenovergestelde van op de automatische piloot leven, een staat van onbewustheid die over  het algemeen een groot deel van ons dagelijks leven uitmaakt.

Mindfulness  lijkt voor sommige mensen misschien een wat zweverig begrip, maar dat is het   absoluut niet.  Integendeel, we zijn in feite pas echt in de realiteit als we zoveel mogelijk met onze volledige aandacht in het hier en nu zijn. Mindfulness helpt ons ook om minder te lijden omdat, als we niet oppassen, we bijna voortdurend bezig zijn met het verleden of de toekomst, wat vaak een tobberige karakter heeft; onze emoties zijn gewoonlijk voor een groot deel van “negatieve” aard. Dat zit nu eenmaal in de evolutie; van oudsher konden we het beste overleven als we ons op het ergste hadden voorbereid. Echter, die overlevingsstand, die vaak gepaard gaat met overlevingsemoties zoals angst, woede of afkeer, kan niet alleen een ongunstige invloed op onze gemoedstoestand hebben, maar ook op ons lichamelijk welzijn.

Met het beoefenen van mindfulness train je het vriendelijk richten van je aandacht. Dat wil zeggen dat je er niet over oordeelt als je merkt dat je aan het piekeren bent of je somber voelt, maar dat je het eenvoudigweg opmerkt en je aandacht terugbrengt naar het hier en nu.  Hierdoor kun je ook je aandacht beter richten op wat je helpt om je beter te voelen,  bijvoorbeeld op je kenmerkende kwaliteiten of sterke kanten (zie voor inspiratie evt.  de voorgaande blogs). Wellicht krijg je energie van het leren van iets nieuws, creatief bezig zijn, lekker te gaan sporten of iets aardigs doen voor een ander.

 Mindfulness en films:
Door mindful naar een film te kijken kun je extra profiteren van de deugden en/of kwaliteiten die in de film aan bod komen, in de zin van je erdoor te  laten inspireren. Daarnaast kun je jezelf beter leren kennen door op een niet oordelend manier op te merken welke emoties je bij het kijken ervaart; ook de overlevingsemoties horen erbij en maken je ervan bewust wat belangrijk voor je is! Daarnaast kan het op deze wijze kijken naar een film cathartisch (reinigend) werken doordat er emoties kunnen loskomen, die voorheen vastgehouden werden, zoals bijvoorbeeld verdriet. Hieronder worden tenminste zeven manieren beschreven waarop mindfulness in verband staat met films.

  • Mindful naar films kijken: Hierbij is het belangrijk dat je in contact bent met je ademhaling en je, zonder te oordelen, open stelt voor de ervaring van de film in het huidige moment.
  • Mindfulness opgeroepen in de kijker: De karakteristieken van de film zelf – beelden, geluid, muziek en acties – kunnen mindfulness bij de kijker uitlokken. Dit kan soms leiden tot een diepere staat van absorptie en flow.
  • Mindfulness afgebeeld in films: In onder meer de meditatieve film Walk With Me over de zen-boeddhistische commune in Plum Village onder leiding van Thich Nath Hanh (2017 ) komen verschillende manieren van meditatie aan bod, waaronder mindful wandelen en eten.
  • Mindfulness als karaktertransformatie: In dit soort films zien we vaak dat de hoofdpersoon aandachtige aanwezigheid heeft ontwikkeld, hetgeen leidt tot inzicht en verandering. Ook zien we vaak dat diegene daardoor veel “opgeruimder” wordt. Dit wordt met name aangetroffen in films die expliciet gaan over de “levensreis”, zoals The Straight Story (1999) of The Way (2010).
  • Momenten van Mindfulness: Vaak is het zo dat de karaktertransformatie van een filmkarakter in een dramatisch moment culmineert, b.v. in een zin in een conversatie of een beeld als een zwevende papieren zak zoals in American Beauty (1999). Wat het belangrijkste is in het leven wordt vaak in een enkel moment of als onderdeel van een scène Dergelijke scènes vertegenwoordigen vaak wendingen of momenten van een climax in een film. Zij  wijzen op inzicht van het karakter of op het plaatsvinden van een cruciale actie.
  • Symbolische beelden: Sommige cinematische beelden zijn in het bijzonder symbolisch. Deze beelden kunnen worden gebruikt door de filmmaker als een “symbool van mindfulness” voor de kijker en/of de karakters in de film. Voorbeelden hiervan zijn American Beauty (1999), waarin de hoofdpersoon een papieren zak die in de lucht zweeft filmt. Een ander voorbeeld betreft de kersenbloesems in The Last Samurai (2003).
  • Rapsodies van mindfulness: Deze term is gemunt door Johan Kabat-Zinn, een deskundige op het gebied van mindfulness. Hij gebruikt bovengenoemde uitdrukking om te verwijzen naar de klassieke novelle Walden geschreven door H.D. Thoreau, die in zijn geheel betrekking heeft op het ervaren van mindfulness. Er zijn ook films die beschouwd kunnen worden als rapsodies van mindfulness. Dit zijn films die thema’s op het gebied van mindfulness  afbeelden, terwijl ze tegelijkertijd  trachten het bewustzijn van de kijker te verdiepen. In dergelijke films is alles met elkaar verbonden, net zoals in een episch gedicht. Voorbeelden hiervan zijn Baraka (1992) Alone in the Wilderness (2004) en Into Great Silence (2005) en Samsara (2012).

Overige films  over mindfulness in combinatie met kwaliteiten/sterke kanten

  • Stalker (1979, Rusland)
  • Ferris Bueller’s Day Off (1986, V.S.)
  • Groundhog Day (1993, V.S.)
  • Little Buddha (1993, V.S.)
  • The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
  • Doing Time, Doing Vipassana (1997, India, Israel)
  • Kundun (1997, V.S)
  • Dancer in the Dark (2000, Spanje/ Argentinië/Denemarken)
  • Ram/Dass; Fierce Grace (2001, V.S.)
  • Spring, Summer Autumn, Winter…and Spring (2003, Korea)
  • The Last Samurai (2003, V.S./Nieuw Zeeland)
  • Zen Noir (2006, V.S)
  • How to Cook Your Life (2007, Australie)
  • The Dhamma Brothers (2007, V.S.)
  • The Yes-man (2008, V.S.)
  • Kung Fu Panda (2008, V.S.
  • Buitiful (2010, Mexico/ Spanje)
  • An (2015, Japan)
  • Christopher Robin (2018, V.S.)
  • A Beautiful day in the Neighbourhood (2019, V.S)
  • The Octopus Teacher (2020, Zuid-Afrika)

Bronnen:

Mindfulness and Characterstrenghts. A Practical Guide to Flourishing. Niemiec, R.M. (2014). Boston: Hogrefe Publishing

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing.

 

 

 

 

Geplaatst op

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid (kunnen genieten van de mooie en bijzondere dingen in het leven)

 

Aanwezigheid is noodzakelijk om je bewust te kunnen zijn van de schoonheid, de luister en de heiligheid van de natuur…Als je je bewust hiervan wilt worden, moet eerst je verstand zwijgen. Je moet even je persoonlijke bagage van problemen, verleden, toekomst en al je andere kennis loslaten, want anders zie je zonder te zien, hoor je zonder te horen. Je totale aanwezigheid is nodig.          

Eckhart Tolle

Tot op de dag van vandaag heb ik geen idee waar die twee Italiaanse dames over zongen. De waarheid is, ik wil het niet weten. Sommige dingen kunnen beter ongezegd blijven. Ik houd ervan om te denken dat ze over zo iets moois zongen, dat het eigenlijk niet in woorden uit te drukken is…en dat je hart daarom pijn doet. Ik vertel je, die stemmen gingen omhoog…hoger en verder dan waarover iemand in deze grauwe plaats durft te dromen. Het was alsof een mooie vogel in onze kleurloze kleine kooi fladderde en de wanden ervan liet verdwijnen. En voor heel even, voelde iedereen in de Shawshank zich vrij.

The Shawshank Redemption

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid omvat verschillende dimensies, waaronder een overweldigend gevoel van eerbied of ontzag, verwondering, bewondering, verbazing en verheffing. Het wordt een kwaliteit of een sterke kant in mensen wanneer ze de goedheid, schoonheid en bijzondere dingen om zich heen leren zien. Deze ervaring leidt over het algemeen tot een gevoel van eerbied en verbinding dat vaak gepaard gaat met de drang om iets te willen betekenen voor anderen (mensen, dieren of de natuur in het algemeen).

Peterson en Seligman noemen drie typen ervaringen van schoonheid die kunnen inspireren tot het doen van het goede: 1) Fysieke schoonheid (bijvoorbeeld een zonsondergang), 2) vaardigheid of talent (bijvoorbeeld een symfonie), 3. deugd of morele goedheid (bijvoorbeeld een vriendelijke daad)

Er zijn verschillende studies gedaan op het gebied van eerbied, verheffing en dergelijke. Het ervaren van eerbied is onder meer verbonden met een groter gevoel van welzijn. Eerbied is bij mensen opgewekt in experimenten en bleek te leiden tot religieuze en spirituele gevoelens; met name eerbied voor de natuur leidt tot een gevoel van eenheid met anderen of het andere in het algemeen. Een  aanrader, naast natuurlijk jezelf in de natuur begeven (!), in dit kader is de documentaire Leaning into the Wind (2017) over de in Schotland gevestigde Engelse kunstenaar Andy Goldsworthy die op een bijzondere wijze als het ware cocreëert met de natuur. Een andere aanrader is het filmproject De fascinerende wereld van bomen van Monique Smulders (2019).

Naar de waardering voor uitmuntendheid is veel minder onderzoek gedaan. Wat het dichtste bijkomt is waarschijnlijk de studie met betrekking tot bewondering, dat een reactie is op niet-morele uitmuntendheid of prestaties van anderen, bijvoorbeeld het geblinddoekt (!) oplossen van een Rubik’s kubus. Uit onderzoek blijkt dat dit bij waarnemer(s) leidde tot het ervaren van meer energie, de wens om e.e.a. te kopiëren, en om hierin te slagen.

De ervaring van mensen die kijken naar films met karakters die goedheid of schoonheid portretteren en zich daardoor geïnspireerd voelen om goed voor anderen te zijn wordt cinematische elevatie genoemd. Veel mensen ervaren dit bijvoorbeeld bij de film Ghandi  (1982) Als mensen een film zien waarin karakters niet-morele uitmuntendheid vertonen, bijvoorbeeld op het gebied van sport, en zich gemotiveerd voelen om zichzelf (op dat gebied) te verbeteren wordt dit cinematische admiratie genoemd.

Praktische toepassingen om meer oog te krijgen voor de schoonheid en bijzondere dingen in het leven :

  • Beoefen mindfulness. Lees bijvoorbeeld de Kracht van het Nu van Eckart Tolle of de boeken van Jon Kabat- Zinn en Thich Nhat Hanh. Voor de liefhebbers is ook Het Geheim van Shambhala van James Redfield (bekend van de Celestijnse Belofte) een aanrader.
  • Probeer elke dag de (innerlijke) schoonheid van het “gewone” gewaar te worden, zoals bijvoorbeeld regendruppels op een spinnenweb, een wolkenlucht, de glans in de ogen van iemand anders. Probeer je zintuigen te gebruiken om niet alleen “dieper” te zien, maar ook om bijvoorbeeld “dieper” te luisteren. Het ervaren van voornoemde schoonheid kan vervolgens weer een gevoel van dankbaarheid en liefde oproepen, waardoor je nog meer schoonheid kunt ervaren, waardoor je in een positieve flowspiraal kunt komen.
  • Probeer zo mogelijk elke dag in aanraking te komen met schoonheid en/ of uitmuntendheid die gecreëerd is door andere mensen bijvoorbeeld door het luisteren naar (klassieke) muziek die je diep raakt, een museumbezoek, of het doorbladeren van een kunsttijdschrift.
  • Stel jezelf open voor cinematische elevatie. Kies een film die je waarschijnlijk zal inspireren, bijvoorbeeld op grond van een recensie. Stel jezelf erop in om kwaliteiten, b.v. schoonheid, te ervaren. Stel je ook open om de emoties van de karakters te ervaren. Observeer de morele goedheid van de karakters. Als de film over is blijf dan een tijdje zitten. Wat inspireerde je het meest in een karakter? Voel je je geïnspireerd om ook het goede voor anderen te doen? Kijk eventueel ook of er andere hiermee samengaande kwaliteiten zijn aan te treffen, zoals bijvoorbeeld eerlijkheid, vergevingsgezindheid, of vriendelijkheid. Is er een doel dat je zou willen stellen dat geïnspireerd is door dit gevoel van motivatie?
  • Houd eventueel een (speciaal) dagboek bij gedurende een bepaalde periode waarin je in een paar zinnen schrijft over iets moois dat je opviel. Je kunt je op één soort type schoonheid focussen (natuur, artistiek of moreel) of op alle drie.

Films en documentaires die de waardering voor schoonheid en uitmuntendheid kunnen faciliteren.

  • Der Himmel über Berlin (1987, Frankrijk, Duitsland)
  • American Beauty (1999, VS)
  • Far Away So Close! (1993, Duitsland)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, VS)
  • Amélie (2001, Frankrijk)
  • Waking Life (2001, VS)
  • The Story of The Weeping Camel (2003, Mongolië/Duitsland)
  • Genesis (2004, Frankrijk)
  • Departures (2008, Japan)
  • Midnight in Paris (2011, VS)
  • Leaning into the Wind (2017, Duitsland)
  • At Eternitity’s Gate (2018, VS/ Groot-Brittannië/ Frankrijk)
  • De fascinerende wereld van bomen (2019, Nederland)
  • Mrs. Lowry and Son (2019, Groot-Brittannië)

Bronnen onder meer:

  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
  • De kracht van het nu in de praktijk. Tolle, E. (2004). Ankh-Hermes bv, Deventer.

 

Geplaatst op

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)  

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)

 Een enorme drang om te eten, om vreemd te gaan, of om een ander onderuit te halen: het zit allemaal verankerd in onze hersenen. Maar we kunnen onze slechte neigingen wel beïnvloeden.

Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog

 Boven alles zelfcontrole  Cinderella (2015)

Iedereen heeft hebzuchtige, afgunstige, trotse, vraatzuchtige, geile, boze en luie hersenen. In Passies van het brein gaat neuropsycholoog Margriet Sitskoorn in op de hersenprocessen achter wat wel de  zeven hoofdzonden[1] genoemd wordt (hoogmoed, jaloezie, boosheid, vraatzucht, wellust, hebzucht en lusteloosheid) . Ze maakt duidelijk waarom het zo menselijk en verleidelijk is om toe te geven aan onze “slechte verlangens”: die prikkelen namelijk het beloningssysteem in het brein en bezorgen ons daarmee genot. Mede daarom is het soms zo moeilijk om ons zelf aan te sturen.

Zelfcontrole of zelfregulering kan als volgt omschreven worden: het betreft een verworven (of te verwerven!) vaardigheid die gepaard gaat met geestelijke rijping en training. Bij zelfcontrole zijn  duidelijke normen, het in de gaten houden (monitoren)  van het eigen gedrag, een goed gestructureerd plan, rekening houden met mogelijk op te treden obstakels en beoefening van deze kwaliteit van belang om gewenste veranderingen te bereiken (Bolt, 2004).

Een andere kwaliteit die verbonden is met zelfcontrole is voorzichtigheid. Interessant is ook dat zelfcontrole een van de kernkwaliteiten is, samen met hoop, vriendelijkheid, sociale intelligentie, en perspectief, die kunnen helpen om een buffer te vormen tegen de negatieve gevolgen van stress en trauma  (Park & Peterson, 2006c, 2009a). Zie in dit kader bijvoorbeeld de veel geprezen documentaire For Sama (2019). Van belang is het om te weten dat zelfcontrole niet onuitputtelijk is. Je kan het vergelijken met een spier, die je kunt trainen, maar die ook uitgeput kan raken. Als we onszelf uitputten door overmatige zelfcontrole, moeten we er weer even van uitrusten zodat de spier kan herstellen.

Zelfcontrole. Het klinkt als een saai braaf iets, maar zonder dat kunnen we in extreme gevallen “verloren” raken en in de goot eindigen. Daarnaast echter is zelfcontrole  belangrijk om grotere en/of kleinere doelen in je leven te bereiken. Zelfcontrole is ook gerelateerd aan andere kwaliteiten. Het goede nieuws is bovendien dat ons beloningssysteem ook geprikkeld kan worden door bijvoorbeeld het afvinken van to do lijstjes! En daarna heb je gelukkig geen kater of andere ellende, maar een blijvend goed gevoel.

Zoals bij alles kwaliteiten gaat het hier natuurlijk ook weer om de gulden middenweg. De filosoof Aristoteles stelde al dat de deugd in het midden ligt. Boeddha roept uit in de film (1993) Little Buddha (gebaseerd op het verhaal van Boeddha) “het gaat om de middenweg” als hij ontdekt dat extreem vasten  niet werkt.

 Aan de slag met (nog wat meer) zelfcontrole:

  • Stel voor zover gewenst/nodig “levensprojecten”, d.w.z. langer lopende trajecten, vast, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een boek of het opzetten van een vrijwilligersproject. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan wat je gerealiseerd cq bijgedragen zou willen hebben als je aan het eind van je leven op je geleefde leven terug kijkt. Stel eventuele subdoelen vast en evalueer die regelmatig, bijvoorbeeld  maandelijks of jaarlijks. Vier het bereikt hebben van de subdoelen (dopamine!) en neem zodoende even vrij ervan voor de broodnodige ontspanning van de “zelfcontrolespier”.
  • Stel een plan vast met behulp van SMART-doelen. SMART[2] staat voor specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden. Als je doelen aan elk van deze vijf criteria voldoen dan vergroot je in belangrijke mate je kans om je doelen, waaronder het vergroten van je zelfcontrole, te behalen.
  • Volg een dagelijkse routine en stel eventueel een weekschema op, waarin je diverse activiteiten inplant, zoals gezondheidsgewoonten, werk of huishoudelijke klussen.
  • Beoefen mindfulness. Mindfulness houdt in het richten van de aandacht op het huidige moment met een nieuwgierige, open en accepterende houding. Onderzoek heeft uitgewezen dat beoefening van mindfulness helpend is bij zelfregulering. Hoe vaardiger je erin wordt om je geest erop te “betrappen” als die weer op de automatische pilootstand staat, hoe eerder je je aandacht weer kunt richten op het huidige moment. Als mindfulness nieuw voor je is, zijn de boeken van Kabat-Zinn (1990) of Nhat Hahn (1975) aan te bevelen.
  • Lees het boek Wilskracht; de herontdekking van de grootste kracht van de mens, geschreven door Roy F. Baumeister en John Tierney (2012).

Films  waarin zelfcontrole een belangrijke rol speelt:

  • In The Heat of the Night (1968, VS)
  • Mishima (A Life in Four Chapters (1985)
  • Little Buddha (1993)
  • Forest Gump (VS, 1994)
  • Spring, Summer, Autumn, Winter (2003, Zuid-Korea)
  • The Syrian Bride (2004, Israel/Frankrijk)
  • March of the Pinguins (2004, Frankrijk)
  • The Chorus (2004, Frankrijk)
  • Twilight (2008, VS)
  • Frozen (2013, VS)
  • Birdman (2014, VS)
  • Cinderella (2015, VS/Engeland)
  • Frozen 2 (2019, VS)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)

Bronnen onder meer:

Passies van het brein; waarom zondigen zo verleidelijk is. Margriet Sitskoorn (2010). Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Voor de goede orde wil ik vermelden dat het ervaren van bepaalde emoties, zoalsl bijvoorbeeld boosheid,  heel normaal en gezond is, zie bijvoorbeeld de blog over vergeving. Het gaat er meer om dat we onszelf en anderen niet schaden door ze ongeremd uit te leven.

[2] Er is geen overeenstemming over waar elke letter van het acronym SMART voor staat. Hierboven wordt echter de meest gangbare conceptualisatie gebruikt.

Geplaatst op

Richtlijnen om (veel) meer uit films te kunnen halen waardoor je levenskwaliteit kan toenemen

In de vorige blog is aandacht besteed aan de vele mogelijkheden van de film. In deze blog worden oefeningen beschreven om een en ander in praktijk te brengen *.

Maar eerst wat opmerkingen vooraf. Als je naar kunst kijkt, bijvoorbeeld naar een schilderij of een goede film, zoek je in feite naar iets in jezelf, naar een beweging in jezelf. Dit gaat voorbij woorden, denken en logica. Je zoekt naar iets wat resoneert en wat je niet uit kunt leggen. Het gaat om een diffuus, gevoelig gebied waarbij de blik meer naar binnen gaat. In eerste instantie kijken we vaak alleen naar bijvoorbeeld een film. Als iemand je uitleg geeft kan kijken overgaan in zien. Daarom kan het zinvol zijn om vooraf goede recencies over een film te lezen zodat je meer uit dit medium kunt halen. Een volgende stap is gewaarzijn. Gewaarzijn is de stille onveranderlijke achtergrond waarin alle veranderingen van het bewustzijn worden opgemerkt. Bij gewaarzijn in relatie tot de film gaat het erom dat je zowel in contact bent met de film als met je lichaam en kijkt naar je denken. Hieronder volgt een oefening in gewaarzijn.

Zorg ervoor dat je comfortabel zit voor je een film gaat bekijken. Breng je aandacht eerst naar je lichaam, zonder dat je je daarvoor inspant, en daarna naar je ademhaling. Adem in en uit op een natuurlijke wijze. Besteed enige tijd aandacht aan hoe je ademhaalt terwijl je niets aan je ademhaling probeert te veranderen. Besteed ook aandacht aan delen van je lichaam waar je spanning voelt. Als je je hiervan bewust wordt, laat je adem dan naar deze delen van je lichaam toe gaan. Om spanning te verminderen kun je experimenteren met ademen naar elk deel van je lichaam dat gespannen is. Forceer je ademhaling nooit.

Je milde aandacht is voldoende om je te helpen om meer aanwezig en gebalanceerd te zijn, omdat die spontaan je ademhaling corrigeert en verdiept als het nodig is. Observeer je ervaring zonder kritisch te zijn of commentaar te leveren. Als je bijvoorbeeld merkt dat je aan het oordelen bent of je zorgen aan het maken bent, observeer dan de aard van je innerlijke dialoog als je terugkeert naar je ademhaling. Leg oordelen en zorgen bewust terzijde.

Zodra je kalm en gecentreerd bent kunt je gaan beginnen met het kijken naar de film. Het merendeel van de diepere inzichten ontstaan wanneer je zowel aandacht besteed aan het verhaal als aan jezelf. Breng gedurende het kijken je innerlijke aandacht naar een volledig lichaamsbewustzijn. Dit houdt in dat je je bewust bent van zowel je hoofd, je hart als je buik, kortom van alle delen van je lichaam. Zo nu en dan kun je aandacht besteden aan je ademhaling vanuit een innerlijk aandachtsgebied – je subtiele, altijd aanwezige intuïtieve kern. Observeer hoe de beelden, de ideeën, conversaties, en karakters in de film je ademhaling beïnvloeden. Probeer niet te analyseren als je aan het kijken bent. Wees volledig aanwezig bij de ervaring.

Na het bekijken van de film kun je op het volgende reflecteren:

Herinner je je wanneer je ademhaling veranderde toen je de film bekeek? Kan dit een aanwijzing zijn dat iets je uit balans bracht?

Vraag jezelf het volgende af: Als een deel van de film dat je raakte (in positieve of negatieve zin) een van je dromen was geweest, hoe zou je dan de symboliek daarin geduid hebben?

Merk op wat je aansprak of juist niet of waar je zelfs een afkeer van had in de film. Welke karakters spraken je met name aan en welke juist niet? Heb je je kunnen identificeren met een van de karakters?

Waren er een of meer karakters in de film die gedrag vertoonden dat jij ook zou willen nastreven? Ontwikkelden zij bepaalde competenties of andere capaciteiten die jij ook zou willen ontwikkelen?

Merk op of er aspecten waren in de film die met name moeilijk waren om naar te kijken. Kan dit gerelateerd zijn aan iets dat je wellicht onderdrukt hebt (schaduw)? Het ontdekken van onderdrukte aspecten in je psyche kan positieve kwaliteiten vrijmaken en je meer volledige en authentieke zelf helpen openbaren.
Heb je iets ervaren dat je verbond met je innerlijke wijsheid of “hoger zelf” terwijl je naar de film keek?

Het kan helpend zijn om de antwoorden op te schrijven.

NB Als sommige van de genoemde richtlijnen bruikbaar voor je blijken te zijn bij het bekijken van films, kun je overwegen om ze ook in je dagelijks leven toe te passen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om je te helpen beter te leren waarnemen zodat je kwaliteit van leven kan toenemen.

Bronnen:

P. Thissen: Mindfull in het museum (Gemeentemuseum den Haag 14-12-2016)
B. Wolz (www.cinematherapy.com). NB Op deze website staan onder Index diverse speelfilms gerubriceerd op onderwerp, bijvoorbeeld onder het kopje Inspiratie: films over de ‘zoektocht naar betekenis’ of ‘het verkrijgen van hoop en bemoediging/vernieuwing’ en onder het kopje Persoonlijke issues: films die ‘boosheid en vergeving’ of het ‘nastreven van persoonlijke doelen en waarden’ als onderwerp hebben.

* Zoek indien nodig goede psychologische hulp voor je met de oefeningen gaat beginnen