Geplaatst op

Veerkracht: het vermogen om te herstellen van stress en tegenslag

Als het niet binnen je bereik ligt om een situatie die je pijn bezorgt te veranderen heb je nog altijd de keuze om te bepalen met welke houding je dit lijden zult confronteren (Viktor Frankl)

The flower, that blooms in adversity, is the most rare and beautiful  of all (Mulan)

 Veerkracht is het vermogen om te herstellen van stress en tegenslag. Als er iets naars of verdrietigs gebeurt, kun je je behoorlijk ellendig voelen. Dat is normaal. Sterker nog: het voelen en accepteren van je emoties is het begin van een veerkrachtige reactie. Na verloop van tijd veer je vanuit die stress of dat verdriet, beetje bij beetje, weer terug naar je gewone zelf. Of misschien zelfs naar je betere zelf!

De voordelen van veerkracht.
Zakken voor een examen, een scheiding, ontslag, de dood van iemand waar je van houdt: groot verdriet en heftige tegenslag horen bij het leven. Met veerkracht zorg je dat je er, wat er ook gebeurt, weer bovenop komt. Soms zelfs sterker of wijzer dan voorheen! Maar gun jezelf de tijd om terug te veren. Dat maakt veerkracht ook iets anders dan altijd maar sterk zijn. Dan verander je niet. Juist het doorvoelen van de emoties en ze accepteren, is de voorwaarde voor groei.

 Tips om meer mentale veerkracht te ontwikkelen:

  1. Zeg direct ‘stop’ tegen gepieker als je gedachten de verkeerde kant opgaan. Breng je aandacht heel bewust terug naar het nu. Als je je volledig concentreert op wat je nu ziet, proeft en ruikt, kun je niet meer piekeren over wat nog moet komen.
  2.  Sta elke dag stil bij wat mooi en goed is in je leven, ontwikkel vaardigheden om ‘vanzelf’ het positieve te zien, bijvoorbeeld door bewust stil te staan bij dingen waar je dankbaar voor bent.
  3. Kom uit de slachtofferrol. Schuif je verantwoordelijkheid niet af op anderen, maar kijk wat jezelf kunt doen om je situatie beter te maken.
  4. Bedenk: nare of moeilijke dingen hoeven niet altijd zo te blijven. Geef wel je gevoelens de ruimte, maar blijf er niet in hangen. Ga ook hier weer op zoek naar wat jezelf kunt veranderen, dan heb je ook kans om je weer gelukkig(er) te gaan voelen.
  5. Kies was je aandacht geeft. Maak je niet druk om dingen waar je geen invloed op hebt, daardoor ga je je steeds machtelozer of bozer voelen. Verspilling van energie dus! Kies daarom bewust welke zaken jouw energie en emoties waard zijn. Vraag je steeds af: kan ik hier iets aan doen? Zo ja, bedenk dan welke stap je kunt zetten. Is het antwoord ‘nee’? Richt je aandacht dan op iets anders.
  6. Stop in gedachten elk probleem (en de bijbehorende emoties) in een denkbeeldige la en doe die goed dicht. Trek vervolgens een la tegelijk open. Dat geeft je rust om helder te blijven denken
  7. Houd op met doemscrollen. Kijk niet teveel naar negativiteit en ellende op sociale media. Kies een paar (vaste) momenten per dag waarop je je laat informeren. Als je zo positief mogelijk blijft kun je een inspiratiebron zijn voor de mensen om je heen!
  8. Lees boeken en bekijk films over mensen die over mentale veerkracht beschikken.

Films waarin veerkracht een belangrijke rol speelt:

  • It’s a Wonderful Life (1946, V.S.)
  • Ikiru (1952, Japan)
  • The Apu Trilogy (1955-1959, India)
  • The Thin Blue Line (1988, Verenigd Koninkrijk)
  • Three Colours: Blue (1993, Frankrijk/Polen/Zwitserland)
  • The Shawshank Redemtpion (1994, V.S.)
  • La Vita è Bella (1997, Italië)
  • Mulan (1998, V.S.)
  • All About My Mother (1999, Spanje/Frankrijk)
  • Dancer In The Dark (2000, Denemarken)
  • Time of the Wolf (2003, Frankrijk/Oostenrijk/Duitsland)
  • The Pursuit of Happyness (2006, V.S.)
  • The Diving Bell and the Butterfly (2007, Frankrijk/V.S.)
  • Dear Zachary: A Letter To A Son About His Father (2008, V.S.)
  • Rust And Bone (2012, Frankrijk/België)
  • Jagten (2012, Denemarken)
  • Kathy Says Good Bye (2016, VS/Frankrijk)
  • Leave No Trace (2018, V.S)
  • King Richard (2021, V.S.)

Bronnen onder meer:

Mentaal Vitaal, Trimbosinstituut
Saskia Engbers (25-08-2020) Gezondheidsnet
Tasteofcinema.com

Geplaatst op

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)  

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)

 Een enorme drang om te eten, om vreemd te gaan, of om een ander onderuit te halen: het zit allemaal verankerd in onze hersenen. Maar we kunnen onze slechte neigingen wel beïnvloeden.

Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog

 Boven alles zelfcontrole  Cinderella (2015)

Iedereen heeft hebzuchtige, afgunstige, trotse, vraatzuchtige, geile, boze en luie hersenen. In Passies van het brein gaat neuropsycholoog Margriet Sitskoorn in op de hersenprocessen achter wat wel de  zeven hoofdzonden[1] genoemd wordt (hoogmoed, jaloezie, boosheid, vraatzucht, wellust, hebzucht en lusteloosheid) . Ze maakt duidelijk waarom het zo menselijk en verleidelijk is om toe te geven aan onze “slechte verlangens”: die prikkelen namelijk het beloningssysteem in het brein en bezorgen ons daarmee genot. Mede daarom is het soms zo moeilijk om ons zelf aan te sturen.

Zelfcontrole of zelfregulering kan als volgt omschreven worden: het betreft een verworven (of te verwerven!) vaardigheid die gepaard gaat met geestelijke rijping en training. Bij zelfcontrole zijn  duidelijke normen, het in de gaten houden (monitoren)  van het eigen gedrag, een goed gestructureerd plan, rekening houden met mogelijk op te treden obstakels en beoefening van deze kwaliteit van belang om gewenste veranderingen te bereiken (Bolt, 2004).

Een andere kwaliteit die verbonden is met zelfcontrole is voorzichtigheid. Interessant is ook dat zelfcontrole een van de kernkwaliteiten is, samen met hoop, vriendelijkheid, sociale intelligentie, en perspectief, die kunnen helpen om een buffer te vormen tegen de negatieve gevolgen van stress en trauma  (Park & Peterson, 2006c, 2009a). Zie in dit kader bijvoorbeeld de veel geprezen documentaire For Sama (2019). Van belang is het om te weten dat zelfcontrole niet onuitputtelijk is. Je kan het vergelijken met een spier, die je kunt trainen, maar die ook uitgeput kan raken. Als we onszelf uitputten door overmatige zelfcontrole, moeten we er weer even van uitrusten zodat de spier kan herstellen.

Zelfcontrole. Het klinkt als een saai braaf iets, maar zonder dat kunnen we in extreme gevallen “verloren” raken en in de goot eindigen. Daarnaast echter is zelfcontrole  belangrijk om grotere en/of kleinere doelen in je leven te bereiken. Zelfcontrole is ook gerelateerd aan andere kwaliteiten. Het goede nieuws is bovendien dat ons beloningssysteem ook geprikkeld kan worden door bijvoorbeeld het afvinken van to do lijstjes! En daarna heb je gelukkig geen kater of andere ellende, maar een blijvend goed gevoel.

Zoals bij alles kwaliteiten gaat het hier natuurlijk ook weer om de gulden middenweg. De filosoof Aristoteles stelde al dat de deugd in het midden ligt. Boeddha roept uit in de film (1993) Little Buddha (gebaseerd op het verhaal van Boeddha) “het gaat om de middenweg” als hij ontdekt dat extreem vasten  niet werkt.

 Aan de slag met (nog wat meer) zelfcontrole:

  • Stel voor zover gewenst/nodig “levensprojecten”, d.w.z. langer lopende trajecten, vast, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een boek of het opzetten van een vrijwilligersproject. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan wat je gerealiseerd cq bijgedragen zou willen hebben als je aan het eind van je leven op je geleefde leven terug kijkt. Stel eventuele subdoelen vast en evalueer die regelmatig, bijvoorbeeld  maandelijks of jaarlijks. Vier het bereikt hebben van de subdoelen (dopamine!) en neem zodoende even vrij ervan voor de broodnodige ontspanning van de “zelfcontrolespier”.
  • Stel een plan vast met behulp van SMART-doelen. SMART[2] staat voor specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden. Als je doelen aan elk van deze vijf criteria voldoen dan vergroot je in belangrijke mate je kans om je doelen, waaronder het vergroten van je zelfcontrole, te behalen.
  • Volg een dagelijkse routine en stel eventueel een weekschema op, waarin je diverse activiteiten inplant, zoals gezondheidsgewoonten, werk of huishoudelijke klussen.
  • Beoefen mindfulness. Mindfulness houdt in het richten van de aandacht op het huidige moment met een nieuwgierige, open en accepterende houding. Onderzoek heeft uitgewezen dat beoefening van mindfulness helpend is bij zelfregulering. Hoe vaardiger je erin wordt om je geest erop te “betrappen” als die weer op de automatische pilootstand staat, hoe eerder je je aandacht weer kunt richten op het huidige moment. Als mindfulness nieuw voor je is, zijn de boeken van Kabat-Zinn (1990) of Nhat Hahn (1975) aan te bevelen.
  • Lees het boek Wilskracht; de herontdekking van de grootste kracht van de mens, geschreven door Roy F. Baumeister en John Tierney (2012).

Films  waarin zelfcontrole een belangrijke rol speelt:

  • In The Heat of the Night (1968, VS)
  • Mishima (A Life in Four Chapters (1985)
  • Little Buddha (1993)
  • Forest Gump (VS, 1994)
  • Spring, Summer, Autumn, Winter (2003, Zuid-Korea)
  • The Syrian Bride (2004, Israel/Frankrijk)
  • March of the Pinguins (2004, Frankrijk)
  • The Chorus (2004, Frankrijk)
  • Twilight (2008, VS)
  • Frozen (2013, VS)
  • Birdman (2014, VS)
  • Cinderella (2015, VS/Engeland)
  • Frozen 2 (2019, VS)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)

Bronnen onder meer:

Passies van het brein; waarom zondigen zo verleidelijk is. Margriet Sitskoorn (2010). Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Voor de goede orde wil ik vermelden dat het ervaren van bepaalde emoties, zoalsl bijvoorbeeld boosheid,  heel normaal en gezond is, zie bijvoorbeeld de blog over vergeving. Het gaat er meer om dat we onszelf en anderen niet schaden door ze ongeremd uit te leven.

[2] Er is geen overeenstemming over waar elke letter van het acronym SMART voor staat. Hierboven wordt echter de meest gangbare conceptualisatie gebruikt.

Geplaatst op

Humor (humor hebben en de lichte kant van het leven zien)

Het is bekend dat humor, meer dan wat voor menselijke kwaliteit ook,  een heilzame afstand tot een situatie kan bewerkstelligen en een vermogen om erboven uit te stijgen, als is het maar voor een paar seconden.                                                                                Viktor E. Frankl (psychiater en holocaustoverlevende)

Van harte lachen is een goede manier om innerlijk te joggen zonder dat je de deur uit hoeft.                                           Norman Cousins in Anatomy of an Illness

De kwaliteit humor omvat volgens Peterson en Seligman (2004) de volgende drie elementen:

  1. De speelse herkenning, plezier in en of het scheppen van ongerijmdheid.
  2. Een gelijkmoedige en vrolijke kijk op tegenslag die iemand in staat stelt om de lichte kant van een situatie in te zien.
  3. Het vermogen om anderen aan het glim(lachen) te brengen.

Deze onderzoekers benadrukken een vorm van humor die moreel gezien goed is en die mensen verder brengt, in die zin dat humor helpend kan zijn om wanhoop te boven te komen en de gezondheid te verbeteren. McGhee (1999) die er vanuit gaat dat speelsheid aan de basis ligt van humor, stelt dat lachen een gunstige uitwerking heeft op onder meer het immuunsysteem, het cardiovasculaire systeem (hart- en bloedvaten), het ademhalingssysteem en het musculaire systeem (de spieren). Voordelen voor de geestelijke gezondheid die hiermee samenhangen zijn onder andere verminderde stress, -angst, -onrust, een toegenomen gevoel van vreugde, een gevoel van controle en optimisme. Peterson en Seligman benadrukken dat humor en speelsheid kwaliteiten zijn met een toegevoegde waarde die met name nuttig zijn als ze gecombineerd worden met een andere kwaliteit, bijvoorbeeld vriendelijkheid.

Aanraders om het leven met meer humor te benaderen en (daardoor) lichter te leven:

  • Probeer het effect van je glimlach uit. Je kunt jezelf als een casestudie gebruiken (zie evt. ook de documentaire van Norman Cousins). Ga bijvoorbeeld naar een sociale plek (zoals een winkelcentrum of een sportieve bijeenkomst) en glimlach naar iedereen die je ontmoet. Maak oogcontact en merk op wat voor effect je gedrag op jezelf en anderen heeft. Probeer hetzelfde uit, maar dan op een misnoegde, verveelde manier. Merk op wat jezelf ervaart en hoe anderen reageren. Welke verschillen vallen het meest op? Welk pad wil je volgen? Een echte aanrader in dit kader is de film Groundhog Day [1](1994), waarin Phil (Bill Murray) van een chagrijnige, alleen op zichzelf gerichte, man transformeert in een uiterst beminnelijk mens en zo een bron van liefdevolle vriendelijkheid wordt omdat hij er eindelijk achter is gekomen waar het in het leven om gaat, waardoor hij zelf uiteindelijk ook echt gelukkig wordt.
  • Probeer het vermakelijke en de lichte kant in zoveel mogelijk situaties te zien, juist ook in moeilijke situaties. In aanvulling hierop kun je aan het einde van de dag bedenken wat de drie grappigste dingen waren die je hebt meegemaakt of waarin je een aandeel had. Wat vond je met name grappig in die situaties? Eventueel kun je ze opschrijven.
  • Sluit vriendschap met iemand met veel gevoel voor humor en spreek daar regelmatig mee af.
  • Probeer elke week een film te zien uit je favoriete komediegenre. Bekijk eerst wat je lievelingscategorie is. Bijvoorbeeld een luchtige film zoals Alice in Wonderland, een klassieker als Forest Gump of bijvoorbeeld een zwarte komedie van Tim Burton.
  • Wat zou een komiek zeggen? Vraag jezelf dit af, elke volgende keer als je je overweldigd voelt. Komieken maken grappen over zichzelf, lachen om hun problemen, en maken grappen over anderen om hen heen. Zij herinneren ons eraan om speels te blijven en onszelf niet te serieus te nemen, zelf als het leven uiterst serieus lijkt te moeten worden genomen. Komieken realiseren zich de ambiguïteit en grilligheid in situaties die verbonden is aan humor en ze kunnen nauwkeurig de vinger leggen op opgeblazenheid, hoogmoedigheid en arrogantie.

Films waarin humor in diverse verschijningsvormen een belangrijke rol speelt:

  • Zorba the Greek (1964, Engeland, Griekenland)
  • Amadeus (1984, VS)
  • Groundhog Day (1993, VS)
  • Ridicule (1996, Frankrijk)
  • La vita è bella (1997, Italië)
  • Patch Adams (1998, VS)
  • Murderball (documentaire, 2005, VS)
  • Intouchables (2011, Frankrijk)
  • Youth (2015, Italië)
  • Toni Erdman (2016, Duitsland)
  • The Other Site of Hope (2017, Finland)
  • Le Grand Bain (2018, Frankrijk)
  • Riders of Justice (2020, Denemarken)
  • The Duke (2020, Groot Brittannië)

Bronnen onder meer:

Humor as survival training for a stressed-out world: The 7 humor habits program. McGhee , P.E. (2010). Bloomington, IN; Author House.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

PS Heb je zelf een tip voor een goede film  op dit gebied, laat het dan weten, het wordt zeer gewaardeerd!

[1] Het script van Groundhog Day is geschreven door Danny Rubin,een zenboeddhist, die zocht naar een manier om de essentie van de leer van Boeddha in een vorm te gieten die de westerse ziel aanspreekt.

Geplaatst op

Vergeving

Vergeving

“Er is niemand die jouw leven beter kent dan een broer die ongeveer even oud is als jij. Beter dan wie ook weet hij wie en wat je bent. Mijn broer en ik zeiden sommige onvergeeflijke dingen tegen elkaar op de laatste dag dat we elkaar zagen, maar, ik probeer dat achter me te laten…en voor deze reis moet ik mijn trots in slikken. Ik hoop maar dat ik niet te laat ben”.
Alvin Straight beschrijft in The Straight Story zijn behoefte om dingen in orde te maken met zijn broer, voordat ze beiden sterven.

Wat kan onder vergeving verstaan worden? Vergeving is volgens de algemene opvatting het iemand niet meer kwalijk nemen van een ernstige daad. Deze daad overtreft het gewone en is iets waarvoor sorry zeggen niet afdoende is. Vergeven wordt (doorgaans) gedaan door diegene die geestelijke of materiële schade heeft geleden.

Het klinkt misschien vreemd, maar het is belangrijk om niet te snel te vergeven! De Koreaanse Zenleraar Haemin Sunim (2019) stelt dat soms eerst woede en haat nodig zijn om je de afstand te geven die je nodig hebt om te helen; woede, stelt hij, is een beschermingsmechanisme, het geeft je de tijd om wonden te laten helen. Als je te vroeg wilt vergeven, is het alsof je elke keer een korstje wegkrabt, waardoor de wond open blijft. Met je hoofd geef je je hart toestemming om te helen. Maar soms luistert je hart niet. En dat mag, aldus Sunim, dan heeft dat tijd nodig. Als je die woede en haat te vroeg los laat, of als je vindt dat je die niet mag voelen, dan blijft dat verdriet zitten en wordt het steeds erger. Je moet anderen niet te snel vergeven, je moet eerst zelf helen. Sunim: Voel waar de woede of dat verdriet zit, klopt je hart sneller, zitten je schouders vast? Laat het er zijn, duw het niet weg. Dan ga je zien wat eronder zit. Volgens Sunim zit daar altijd liefde voor dit leven onder. Verdriet om liefde die je niet kreeg. Pas als dat geheeld is, kun je bijvoorbeeld je vader zien hoe die nu is, een oude man die fouten heeft gemaakt. Je kunt pas vergeven als je er aan toe bent (1). Uiteindelijk vergeef je een ander om jezelf te bevrijden van het verleden. Je brengt jezelf naar het heden. En uiteraard heeft de ander er vaak (veel) baat bij als je vergeeft.

(1) Indien nodig kan het zinvol zijn om (via je huisarts) een goede therapeut te zoeken, met name iemand die ervaring heeft met het werken met getraumatiseerde mensen. Hij of zij kan je bijvoorbeeld helpen met een zogeheten woede- en wraakprotocol, wat heel effectief kan zijn. Kijk daarna of je eventueel verder wilt werken aan vergeving.

Ben je toe aan vergeving, dan kun je wellicht iets hebben aan onderstaande adviezen:

Praktische toepassingen om te (leren) vergeven:

Kijk naar je eigen fouten. Mensen hebben van nature de neiging tot vermijding en wraak(gevoelens) en zoals hierboven gesteld is, hebben die ook hun functie; vergeving helpt om deze zaken (uiteindelijk) te overstijgen. Maak een lijst of houdt een dagboek bij waarin je opschrijft hoe je anderen tekort hebt gedaan zodat ze zich door jouw toedoen gespannen, boos of angstig hebben gevoeld, zelfs in schijnbaar triviale situaties.

Neem een weloverwogen besluit om iemand te vergeven die jou tekort gedaan heeft. Vergeving doet de ander goed, maar is op de eerste plaats goed voor jezelf. Het werkt bevrijdend om wrok, boosheid en bitterheid los te laten die verbonden zijn met jouw onvermogen om anderen te vergeven.

Schrijf de voordelen van vergeving op. Denk na over een persoon en een situatie waarin je je tekort gedaan voelde. Neem 20 minuten om de voordelen die je hierdoor hebt ervaren, op te schrijven. Verruimde het je wereldbeeld? Nam een van je kwaliteiten toe? Verschafte het je een ruimer perspectief of een dieper zelfbegrip?

Lees boeken over vergeving. Bijvoorbeeld: Boek van Vergeving; van wond naar wonder. Willem Glaudemans (2013). Uitgeverij Ankh- Hermes BV en/of De Keuze; Leven in Vrijheid. Edith Eger (2018). Uitgeverij Bruna. Dit laatste boek gaat ook over zelfvergeving.

Wees geduldig. Als er iets is dat onderzoekers hebben ontdekt, dan is het dat vergeving een proces is dat tijd nodig heeft. Vergeven is niet iets dat je zomaar even doet! Zie ook het advies van Sunim. Geduld, openheid, en eerlijke reflectie zijn sleutelingrediënten. Aan vergeving zijn meerdere emoties verbonden en je kunt verschillende stadia van vergeving ervaren (deze kunnen gelijk zijn aan die van een rouwproces (2), waarbij vergeving loslaten inhoudt). Vergeven is iets dat vaak steeds opnieuw moet gebeuren, waarbij je echter wel steeds verder kunt komen in het proces.

(2) De vijf fasen van rouw: Omgaan met verlies (Elisabeth Kübler Ross).

Films die behulpzaam kunnen zijn bij het vergevingsproces

  • Dead Man Walking (1995, V.S.)
  • Regret to Inform (1998, VS)
  • The Straight Story (1999, VS) ]
  • In My Country (2004, Engeland, Ierland, Zuid-Afrika)
  • Departures (2008, Japan)
  • Incendies (2010, Canada)
  • The Railway Man (2013, Engeland, Australie)
  • Under Sandet (2015, Denemarken, Duitsland)
  • Coco (2017, VS)
  • The Shack (2017, VS)
  • A Beautiful Day in the Neighborhood (2019, V.S)

Bronnen onder meer:

  • Houden van dingen die niet perfect zijn: Compassie voor jezelf en anderen” H. Sunim (2019). Amsterdam: Uitgever de Boekerij.
  • Positive Psychology at the Movies 2; Using Films to Build Character Strenghts and Well-Being (R.M. Niemiec & D. Wedding). Hogrefe, 2013.
Geplaatst op

Vriendelijkheid

Vriendelijkheid (vriendelijk zijn en goede dingen voor anderen doen)

“Amélie heeft een vreemd gevoel van absolute harmonie. Het is een perfect moment, zacht licht, een bepaalde geur die in de lucht hangt, het rustige gemurmel van de stad. Ze ademt diep. Het leven is simpel en helder. Een golf van liefde overvalt haar, een drang om mensen te helpen” Uit de film Amélie

“Ik zou niet zijn wie ik nu ben zonder de onverwachte vriendelijkheid die ik in de gevangenis heb ervaren” Angela King (voormalig neo-nazi skinhead en nu vredesactiviste en medeoprichter Life after Hate in Trouw, 14 maart 2019)

De kwaliteit vriendelijkheid omvat een aantal dimensies die overlappen, zoals generositeit, koestering, zorgzaamheid, compassie, altruïstische liefde en aangenaamheid. Het cultiveren van deze kwaliteit kan levensveranderend zijn voor zowel degene die ermee aan de slag gaat (zie het citaat uit de film Amélie) als voor degene die (vooral onverwachte) vriendelijkheid ervaart (zie het citaat van Angela King). Het belang van liefdevolle vriendelijkheid wordt benadrukt in alle wereldreligies: bijvoorbeeld in het Christendom betekent caritas onzelfzuchtige liefde en vriendelijkheid jegens anderen. Caritas wordt gezien als de belangrijkste theologische deugd. In het Boeddhisme verwijst het woord metta naar liefdevolle vriendelijkheid, de opvatting dat we een verantwoordelijkheid hebben om zorg te dragen voor alle levende wezens.
Uit onderzoek is gebleken dat autonoom helpen, dat wil zeggen anderen helpen omdat men dat oprecht wil samenhangt met groter welbevinden, een positieve gemoedstoestand, vitaliteit en zelfwaardering. Gecontroleerd helpen daarentegen , dat wil zeggen anderen helpen omdat degene die helpt zich schuldig voelt, zich geforceerd voelt om te helpen, of een beloning krijgt als hij of zij helpt, leidt niet tot eerder genoemde positieve effecten en kan zelfs leiden tot verminderd welbevinden!
Een belangrijke voorwaarde om er voor anderen te kunnen zijn is vriendelijk zijn ten opzichte van jezelf oftewel zelfcompassie. De Koreaanse monnik en zenleraar Haemin Sunim benadrukt dat als we onze eigen imperfecties kunnen omarmen dat we dan ook milder voor anderen kunnen zijn: “Als we aardiger worden voor onszelf, kunnen we aardiger worden voor de wereld.”

Aanraders om meer liefdevolle vriendelijkheid te beoefenen:

  • Leer om te beginnen meer compassie te hebben met jezelf. Oefen om je bewust te zijn van je gedachten als er iets fout gaat (dat wil zeggen denk na over je denken). Ben je snel geneigd om jezelf te bekritiseren en hard over jezelf te oordelen? Probeer jezelf te begrijpen en te vergeven. Verzacht de hardheid die je naar jezelf voelt en wees je bewust van de realiteit dat je niet perfect kunt zijn en dat je veel kwaliteiten hebt die datgenen wat mis ging kunnen compenseren. Lees bijvoorbeeld het boek van Haemin Sunim “Houden van dingen die niet perfect zijn. Compassie met jezelf en anderen” (2019). Uitgever de Boekerij.
  • Leer indien nodig nee te zeggen zodat je geen “reddend slachtoffer” wordt. Hiermee kun je je geestelijke en lichamelijke gezondheid ondermijnen waardoor je er uiteindelijk voor niemand meer kunt zijn, ook niet voor jezelf.
  • Doe vrijwilligerswerk, als je agenda dit toelaat. NB Denk er ook aan om voldoende tijd voor jezelf inplannen, onder meer door lege plekken in je agenda te houden om gewoon eens lekker te kunnen doen wat er spontaan in je opkomt, waaronder ook misschien eens helemaal niets doen! Met andere woorden, leer ja te zeggen, maar doe dit selectief.
  • Probeer wat vriendelijker voor anderen te zijn. Met name onverwachte vriendelijkheid kan veel impact op een ander hebben (zie het citaat van Angela King), zelfs als het maar om kleine dingen gaat. Voor de liefhebbers: lees bijvoorbeeld het RAK boek, geschreven door Elise de Rijck (2016). Uitgeverij Lannoo. Probeer hierbij indien nodig “emotioneel onafhankelijk” te zijn. Een mooi voorbeeld in dit kader is de film Pride (2014), gebaseerd op een ware gebeurtenis, waarin een groep homo- en lesbische activisten gedurende het bewind van “iron lady” Margaret Thatcher volharden in het financieel helpen van mijnwerkers tijdens een staking in 1984, ondanks het feit dat de mijnwerkers daar aanvankelijk niet aan willen.
  • “Geef de zaden van compassie water in plaats van de zaden van boosheid en haat” (Thich Nhat Hahn, 2001). Met andere woorden: we hebben beide hoedanigheden in ons, maar we kunnen ervoor kiezen wat we voeden.Films waarin vriendelijkheid een belangrijke rol speelt:
  • Meet John Doe (1941, VS)
  • Being there (1979, VS)
  • Amélie (2001, Frankrijk)
  • Bagdad Café (1987, West-Duitsland)
  • Pay it Forward (2000, VS)
  • Akeelah and the Bee (2006, V.S.)
  • The Blind Side (2009, VS)
  • My Neighbour Totoro (2010, Japan)
  • Pride (Engeland, 2014)
  • Fuku Chan (2014, Japan, met Engelse ondertiteling)
  • An (2015, Japan)
  • The Other Site of Hope (2017, Finland)
  • Exit: Leaving Extremism behind (Noorwegen, 2019, documentaire)
  • Nous finirons ensemble (2019, Frankrijk)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)
  • The Cave (2019, Syrië/Denemarken)
  • A Beautiful Day in the Neighborhood (2019, V.S)
  • Living (2022, Groot Brittannië)

Bronnen:

  • Houden van dingen die niet perfect zijn: Compassie voor jezelf en anderen” H. Sunim (2019). Amsterdam: Uitgever de Boekerij.
  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Character Strenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing.
  • Positieve Psychologie in de Praktijk. Bannink, F. (2011). Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.

 

Geplaatst op

24 positieve psychologiekwaliteiten voor meer levensgeluk

In deze blog komen 24 kwaliteiten aan de orde die, als je er mee aan de slag gaat, onder andere kunnen leiden tot 1) meer positieve emoties, 2) betrokkenheid, 3) positieve relaties, 4) een betekenisvol leven en 5) het bereiken van doelen. In de volgende blogs zullen deze kwaliteiten, die ook in veel speelfilms aan te treffen zijn, één voor één verder uitgewerkt worden, met voorbeelden van speelfilms erbij.

Als we kijken over een periode van meer dan 3000 jaar dan valt op dat er in zo’n 200 culturele bronnen van over de hele wereld steeds zes deugden of domeinen aangetroffen worden: 1) wijsheid en kennis, 2) moed, 3) menselijkheid, 4) gematigdheid, 5) rechtvaardigheid en 6) transcendentie (overstijging). Deze bronnen variëren van de Bijbel tot de filosofie van Aristoteles, de geschriften van Benjamin Franklin en de Samoerai code. Seligman (2002) stelde op basis van voornoemde domeinen een lijst samen met 24 menselijke kernkwaliteiten. Deze zullen hieronder uitgewerkt worden.

1. Wijsheid en kennis (cognitieve vaardigheden die het verwerven en gebruiken van kennis bevorderen):

  • creatief zijn
  • nieuwsgierig zijn (in de goede zin van het woord)
  • een open houding hebben, dingen van alle kanten kunnen bekijken
  • leergierig zijn
  • perspectief zien, goed advies aan anderen kunnen geven

2. Moed ( kwaliteiten die ervoor zorgen dat het doel ondanks tegenwerking wordt behaald):

  • moedig zijn
  • volhardend zijn ondanks obstakels
  • integer zijn en verantwoordelijkheid nemen voor eigen emoties en gedrag
  • levendig, energiek en vitaal zijn

3. Menselijkheid (zachtheid, mededogen)

  • liefdevol zijn en waardering uiten in relaties met anderen
  • vriendelijk zijn en goede dingen voor anderen doen
  • sociaal intelligent zijn en je kunnen inleven in de motieven en emoties van anderen

4. Rechtvaardigheid (kwaliteiten die zorgen voor een gezond sociaal leven);

  • rechtschapen zijn en loyaal zijn aan de groep waartoe iemand behoort
  • eerlijk en fair zijn en iedereen gelijk behandelen
  • leiderschapskwaliteiten hebben en anderen aanmoedigen

5. Zelfbeheersing (kwaliteiten die beschermen tegen excessen):

  • vergevingsgezind zijn en accepteren dat anderen tekortkomingen hebben
  • bescheiden zijn
  • voorzichtig zijn en geen onnodige risico’s nemen
  • zelfcontrole hebben over emoties en gedrag

6. Transcendentie (kwaliteiten die verbinden met het universum en zorgen voor zingeving):

  • kunnen genieten van de mooie en bijzondere dingen van het leven
  • dankbaar zijn en de tijd nemen om dit uit te drukken
  • hoop hebben, het beste van de toekomst verwachten en daaraan werken
  • humor hebben en de lichte kant van het leven kunnen zien
  • spiritueel zijn en geloven in een hoger doel en de zin van het bestaan

Voor de liefhebbers twee opdrachten:

1). Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat er bepaalde kwaliteiten zijn die in (zeer) hoge mate verbonden zijn met welbevinden, te weten vitaliteit, hoop, liefde, dankbaarheid en nieuwsgierigheid. Dit worden ook wel de levenssatisfactiekwaliteiten genoemd. Ga voor jezelf na welke kwaliteiten je hiervan bij jezelf herkent. Echter, ook de andere kwaliteiten zijn verbonden aan welbevinden. Kijk welke 5 à 6 kwaliteiten kenmerkend voor je zijn en/of waar je mee aan de slag wilt en probeer die zoveel mogelijk zowel privé als op het werk in te zetten. Eventueel kun je een en ander bijhouden in een dagboek.

2). Het ‘spotten’ van positieve psychologie kwaliteiten. Meestal gaat het in films, net zoals in het echte leven, om een combinatie van kwaliteiten. Hieronder worden enkele films genoemd die meerdere domeinen en kwaliteiten in bijzonder sterke mate bevatten. Ga voor jezelf na welke je daarvan in de volgende films herkent. The Matrix Trilogy (1999), Amélie (2001), The Pursuit of Happines (2006), Ghandi (1982), Charlie and the Chocolate Factory (2005) en The Wizard of Oz (1939).

Bronnen:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
Positieve Psychologie in de Praktijk. Bannink, F. (2011). Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.
Seligman, M.E.P. (2002) Authentic Happiness. New York: Free Press.

Geplaatst op

Filmverhalen doen ertoe

(Film)verhalen doen ertoe; ze doen er zelfs heel erg toe, omdat ze de beste manier zijn om ons leven te redden
F. MConnell, 1979

Op het eerste gezicht klinkt dat misschien vreemd, maar bij nadere beschouwing gaat het hier over iets heel wezenlijks. Wij zijn de helden in ons eigen levensverhaal. Het soort verhaal dat we onszelf over onszelf vertellen heeft veel te maken met de soort persoon die we zijn en die we kunnen worden. Als we een boek lezen of een film zien gaat dat uiteraard over andere mensen of fictieve figuren, maar op een diep niveau realiseren we ons dat wij ook die helden zijn of kunnen worden (McConnell, 1979).

Kortom, als een film ons echt raakt, wórden we de hoofdpersoon, in elk geval gedurende de tijd dat we naar de film kijken. Soms werkt een film zelfs in die mate door dat die ons wezenlijk verandert waardoor we uiteindelijk anders, in de zin van bewuster, in het leven komen te staan. Het gaat hierbij natuurlijk met name om films die een appèl op ons doen om de beste versie van onszelf te worden.

Maar hoe ziet die ontwikkeling voor wat betreft het worden van de beste versie van onszelf er nu globaal uit? Hieronder wordt het model van de psycholoog en psychiater K. Dabrowski (1902-1980) beschreven dat weergeeft hoe de ontwikkeling van individu naar persoonlijkheid eruit ziet. Deze ontwikkeling wordt vaak pas in gang gezet na het doormaken van een crisis. In veel films maakt de hoofdpersoon dan ook een crisis door waarbij er op hem of haar een appèl wordt gedaan om “wakker” te worden, wat te maken heeft met een bepaalde manier van in het leven staan, die je zielsbewust zou kunnen noemen.

De ontwikkeling van individu tot persoonlijkheid (K. Dabrowski)

  • van lagere naar hogere waarden
  • van egocentrisch naar alterocentrisch (de ander centraal) ¹
  • van impulsief en reflexmatig naar reflectief en zelfgestuurd
  • van “socializen” naar sterk betrokken zijn bij anderen
  • van gericht zijn op sociale normen naar gericht zijn op idealen
  • van automatisch naar autonoom gedrag
  • van conformistisch naar authentiek gedrag
  • van relativisme van waarden naar universele hiërarchie van waarden
  • van imitatie naar creatief gedrag
  • van bepaald door erfelijkheid en omgeving naar zelfbepaald leven
  • van traditionele religie (bescherming, macht) naar eigen mystieke ervaringen
  • van voorwaardelijke en zelfzoekende liefde naar allesomvattende liefde

¹ Natuurlijk is het ook belangrijk om er voldoende voor jezelf te kunnen zijn, anders kun je er ook niet voor anderen zijn. Pas dan helpt anderen goed doen ook om onszelf goed te voelen. Een absolute aanrader in dit kader is de film Groundhog Day (1993), waarbij we zien hoe Phil gelukkig wordt door anderen te helpen.

Voor de liefhebbers twee oefeningen

  1. Bekijk een film en kijk welke van de bovenstaande zaken in de film aan te treffen zijn. Hierbij wat (klassieke) aanraders:
    Fictie: The Trumanshow (1998), The Matrix (1999), Groundhog Day (1993)
    Non-fictie: Ghandi (1982)
  2. Probeer je voor te stellen dat je, over hopelijk pas vele jaren, op je sterfbed ligt. Stel je voor hoe je op dat moment zult wensen te hebben geleefd. Wat is echt van belang? Wat zou je besluiten te veranderen of anders te doen? Begin er indien mogelijk vandaag nog mee!

Bronnen:

McConnell, F. (1979). Storytelling and Mythmaking: Images from Film and Literature. New York. Oxford Press.
K. Dabrowski: https://nl.wikipedia.org/wiki/Theorie_van_positieve_desintegratie.
Solomon. L.D. (2001). Het Joodse Boek van Leven en Sterven. Kosmos-Z&K Uitgevers B.V. Utrecht.

Geplaatst op

Films kunnen ons een nieuw perspectief op onszelf, de wereld en onze problemen geven waardoor onze kwaliteit van leven kan toenemen

“So, in planning a new picture, we don’t think of grown-ups and we don’t think of children, but just of that fine, clean unspoiled spot deep down in every one of us, that the world has maybe made us forget and may our pictures can help recall”
Walt Disney

Universele wijsheid in films

Met name positieve psychologiefilms die gericht zijn op verwerkelijking van ons potentieel (zie eerdere blogs), spreken tot die onaangetaste, zuivere kern waar Walt Disney het over heeft; een kern die in ieder van ons aanwezig is. Door regelmatig contact met deze kern te maken, kunnen we ons beter en sterker gaan voelen en meer bereid om gezonde actie te ondernemen.
Bij nadere beschouwing bevatten veel films universele wijsheid. Het bijzondere van films is dat ze alle grenzen en verschillen kunnen overstijgen, of het nu gaat om culturele, religieuze, geografische grenzen of geloofssystemen. Film is niet beperkt tot een land of een groep, maar overstijgt deze zaken omdat film over de (universele) “condition humaine” gaat.

Plot en subtekst: over de diverse lagen in de film

Films hebben vele lagen die de ervaring van de kijker vormen. De plot betreft de meer oppervlakkige structuur van een filmverhaal. De subtekst is de impliciete, meer verborgen betekenis van een filmverhaal: datgene wat niet wordt uitgesproken, maar uit het filmverhaal kan worden opgemaakt; met andere woorden, het begrip is vooral gericht op de (verborgen) boodschap die wordt gecommuniceerd.
Deugden en kwaliteiten bevinden zich in de subtekst van de film. Ook metaforen zijn terug te vinden in de subtekst. Kortom, deze zaken verschijnen als krachtige thema’s en motieven in een film, maar beneden de verhaallijn. Bijvoorbeeld, een verhaal over een man en zijn zoon in een concentratiekamp (La Vita è Bella, 1997) heeft een complexe subtekst waarbij sprake is van een ongelooflijke creativiteit, opoffering, veerkracht, en liefde.
Hoe meer we gevoelig leren worden voor de subtekst, hoe rijker onze ervaring m.b.t. de speelfilm en daardoor ons leven kan worden. Soms zelfs in die mate dat ons leven erdoor kan veranderen!

Zie de blog van 2 november 2018 om te leren gevoeliger te worden voor de subtekst.

Voor de liefhebbers: nog meer over de subtekst in films en een oefening
Net zoals bijvoorbeeld Zenkoans of Bijbelverhalen kunnen bepaalde speelfilms ons helpen bij nieuwe manieren van denken over onszelf, de wereld en onze problemen. Als wij daarvoor gevoelig zijn of leren worden, kunnen zij ons zelfs voorbij een taalgebonden realiteit in de stilte van een onuitsprekelijk mysterie brengen en ons daardoor helen en een nieuw perspectief geven. Dit gebeurt met name als we het allerdiepste niveau van een (film)verhaal ervaren. Voor de goede orde, mensen hoeven daarvoor niet “gelovig” te zijn. Het gaat om een algemeen menselijke ervaring die iedereen kan overkomen. Als voorbeeld nemen we de Joodse traditie gezien de rijke gelaagdheid met betrekking tot de subtekst die daarin is aan te treffen:
In deze traditie worden vier niveau’s m.b.t. verhalen onderscheiden: expliciet, impliciet, interpretatief en mystiek (1) . Deze niveaus kunnen ook op films toegepast worden.
Het expliciete niveau is de plot (zie ook hierboven): wie heeft wat aangedaan, wanneer, waar, waarom en hoe. Op het impliciete niveau krijgen we het idee dat er meer aan de hand is met het filmverhaal. Op het interpretatieve niveau ervaren we dat het filmverhaal over ons gaat of lijkt te gaan. Het allerdiepste, het mystieke niveau, is niet in woorden uit te drukken. Het betreft een (gevoelde) ervaring, die onmogelijk precies te omschrijven is. Maar het is juist deze ervaring die het vertellen van film(verhalen) een krachtig voertuig maakt voor persoonlijke groei en heling.

Oefening:

Heb je een film gezien die je (2) een nieuw perspectief op jezelf, je problemen en/of de wereld heeft gegeven? Was er een scène in de film die je met name raakte? Wat maakte dat die film en/of scène je zo aansprak? Laat het dan weten via amber@filmsandflourishing.nl (3) als je wilt. Hieronder het verhaal van Dani over de film Annie (Huston, 1982) als voorbeeld.
De speelfilm Annie is voor mij een hele belangrijke film geweest, vooral in mijn jeugd, omdat  ik daar kracht uit kon putten in de moeilijkste tijden in mijn leven. Net als Annie heb ik vroeger in weeshuizen gewoond, ook ben ik in een pleeggezin opgegroeid. Doordat ik zag dat het goed kwam met Annie heeft deze film mij hoop en toekomstperspectief gegeven en gemotiveerd om door te gaan ondanks de soms zeer moeilijke omstandigheden in mijn leven (Rotterdam, Dani 21-11-2018).
Scène uit de film Annie “Tomorrow” 

(1) Peshat, remez, derash en sod.
(2) Waar ‘je’ staat lees desgewenst ook ‘u’.
(3)Vermeld dan de titel van de film en eventueel de scène en omschrijf op welke wijze de film(scène) van invloed is geweest op je leven. Als je het goed vindt dat je reactie t.z.t. op deze website vermeld wordt zodat anderen mogelijk ook door jouw bijdrage geïnspireerd kunnen worden, geef dan aan hoe je genoemd wil worden, b.v. alleen met je voornaam of onder pseudoniem.

Bronnen:

Opening the Inner Gates. New Paths in Kaballah and Psychology. Hofman. E. (1995). Shambhala, Boston, London.
Niemiec, R.M. & Wedding, D. (2013). Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. Boston: Hogrefe Publishing Corporation.