Geplaatst op

Integriteit (integer zijn en verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag)

 Integriteit is het juiste doen, zelfs als niemand het ziet

C.S. Lewis

…Ik voel vanbinnen dat ik niet iets kan doen, waarvan ik geloof dat het verkeerd is.
Rechter Luben: heb je het recht om dat te doen?
Franz Jägerstätter: heb ik het recht om het niet te doen?   

A Hidden Life

Het woord integriteit komt van het Latijnse woord integritas dat heelheid betekent. Peterson en Seligman (2004) definiëren integriteit in gedragsmatige patronen:

  • Een regelmatig gedragspatroon dat consistent is met de waarden die iemand koestert (b.v. “practice wat you preach”).
  • Het publiekelijk uiten van morele overtuigingen, zelfs als die overtuigingen niet populair zijn (moed kan een voorwaarde zijn voor integriteit).
  • Anderen met zorg behandelen, zoals tot uitdrukking komt door middel van gevoeligheid voor de noden van anderen en het helpen van anderen in nood.

Samenvattend kan gesteld worden dat integriteit verder gaat dan het spreken van de waarheid. Integriteit houdt ook in de verantwoordelijkheid nemen voor hoe men denkt, voelt en doet. Het gaat om een authentieke (onvervalste) presentatie van zichzelf ten opzichte van anderen (oprecht zijn) en ook om  het innerlijke gevoel dat men een moreel coherent persoon is.

Voordelen van integriteit

De “zelfkennis” component van integriteit is adaptief[1]omdat die ons in staat stelt om ons gedrag te wijzigen zodat we effectiever in ons leven kunnen zijn. Carl Rogers (1961) definieerde de “volledig functionerende mens” als iemand die zich kan afstemmen op zijn of haar veranderende emotionele responsen en vervolgens deze informatie kan accepteren en in overeenstemming daarmee kan handelen.
Integer handelen heeft ook sociale voordelen. Onderzoek heeft aangetoond dat authentieke mensen worden gewaardeerd en dat ze profiteren van de sociale steun en de vele andere positieve uitkomsten die geassocieerd worden met het plezier hebben in hechte relaties met anderen. Integer zijn kan helpend zijn om een romantische partner aan te trekken én te behouden. Wanneer mensen wordt gevraagd naar verlangde kwaliteiten met betrekking tot een romantische partner, staat eerlijkheid bijna altijd bovenaan de lijst (Steen, 2003). We kunnen vrienden, familieleden en echtgenoten veel vergeven, maar het is bijzonder moeilijk om ze te vergeven als ze zich anders voordoen dan ze zijn.

Oefeningen om (nog) integerder in het leven te staan 

  • Probeer je gedrag in overeenstemming te laten zijn met je waarden.
  • Uit je morele overtuigingen indien nodig publiekelijk.
  • Behandel anderen met zorg, probeer gevoelig te zijn voor hun noden en hen indien mogelijk te helpen.
  • Zie af van het vertellen van leugentjes aan vrienden (waaronder onoprechte complimenten). Als je dat onverhoopt toch doet, geef het dan toe en bied gelijk je excuses aan.
  • Monitor jezelf en maak een lijst waarop je een leugen vertelt, zelfs al is het een kleine leugen. Probeer de lijst steeds iets korter te maken.

Films waarin integriteit een belangrijke rol speelt:

  • To Kill a Mocking bird (1962, V.S.)
  • Pappilon (1973, 2017(remake),V.S.)
  • All the President’s Men (1976, V.S.)
  • Death Poets Society (1989, V.S.)
  • Schindler’s List (1993, V.S.)
  • The Shawshank Redemption (1994, V.S.)
  • Mulan (1998, V.S.)
  • Mudhalvan (1999, India)
  • The Insider (1999, V.S.)
  • Molly’s Game (2017, V.S.)
  • A Hidden Life (2019, V.S./Duitsland)
  • Just Mercy (2019, V.S.)
  • Dark Waters (2019, V.S.)
  • Belfast (2021, Groot Brittannië)
  • A Hero (2021, Iran)
  • Fantastic Beasts: The Secrets of Dumbledore (2022, Groot-Brittannië/V.S.)

Bronnen:

Ben Dean Ph.D. Universiteit van Pennsylvania Authentic Happiness Coaching Newsletter (2020).

Jonathan Haidt, (sociaal psycholoog Universiteit van Virginia). In: bovengenoemde newsletter.

Positive Psychology at the Movies 2; Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

 

 

[1]een term die afkomstig is uit de evolutionaire psychologie en betekent: alles wat zich zo aan de omgeving aanpast dat het de kans van overleven vergroot. Adaptie betekent letterlijk ‘aanpassen aan’. Iets is daarom adaptief wanneer het (voor de overleving van de soort) zinvol is.

Geplaatst op

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid (kunnen genieten van de mooie en bijzondere dingen in het leven)

 

Aanwezigheid is noodzakelijk om je bewust te kunnen zijn van de schoonheid, de luister en de heiligheid van de natuur…Als je je bewust hiervan wilt worden, moet eerst je verstand zwijgen. Je moet even je persoonlijke bagage van problemen, verleden, toekomst en al je andere kennis loslaten, want anders zie je zonder te zien, hoor je zonder te horen. Je totale aanwezigheid is nodig.          

Eckhart Tolle

Tot op de dag van vandaag heb ik geen idee waar die twee Italiaanse dames over zongen. De waarheid is, ik wil het niet weten. Sommige dingen kunnen beter ongezegd blijven. Ik houd ervan om te denken dat ze over zo iets moois zongen, dat het eigenlijk niet in woorden uit te drukken is…en dat je hart daarom pijn doet. Ik vertel je, die stemmen gingen omhoog…hoger en verder dan waarover iemand in deze grauwe plaats durft te dromen. Het was alsof een mooie vogel in onze kleurloze kleine kooi fladderde en de wanden ervan liet verdwijnen. En voor heel even, voelde iedereen in de Shawshank zich vrij.

The Shawshank Redemption

Waardering voor schoonheid en uitmuntendheid omvat verschillende dimensies, waaronder een overweldigend gevoel van eerbied of ontzag, verwondering, bewondering, verbazing en verheffing. Het wordt een kwaliteit of een sterke kant in mensen wanneer ze de goedheid, schoonheid en bijzondere dingen om zich heen leren zien. Deze ervaring leidt over het algemeen tot een gevoel van eerbied en verbinding dat vaak gepaard gaat met de drang om iets te willen betekenen voor anderen (mensen, dieren of de natuur in het algemeen).

Peterson en Seligman noemen drie typen ervaringen van schoonheid die kunnen inspireren tot het doen van het goede: 1) Fysieke schoonheid (bijvoorbeeld een zonsondergang), 2) vaardigheid of talent (bijvoorbeeld een symfonie), 3. deugd of morele goedheid (bijvoorbeeld een vriendelijke daad)

Er zijn verschillende studies gedaan op het gebied van eerbied, verheffing en dergelijke. Het ervaren van eerbied is onder meer verbonden met een groter gevoel van welzijn. Eerbied is bij mensen opgewekt in experimenten en bleek te leiden tot religieuze en spirituele gevoelens; met name eerbied voor de natuur leidt tot een gevoel van eenheid met anderen of het andere in het algemeen. Een  aanrader, naast natuurlijk jezelf in de natuur begeven (!), in dit kader is de documentaire Leaning into the Wind (2017) over de in Schotland gevestigde Engelse kunstenaar Andy Goldsworthy die op een bijzondere wijze als het ware cocreëert met de natuur. Een andere aanrader is het filmproject De fascinerende wereld van bomen van Monique Smulders (2019).

Naar de waardering voor uitmuntendheid is veel minder onderzoek gedaan. Wat het dichtste bijkomt is waarschijnlijk de studie met betrekking tot bewondering, dat een reactie is op niet-morele uitmuntendheid of prestaties van anderen, bijvoorbeeld het geblinddoekt (!) oplossen van een Rubik’s kubus. Uit onderzoek blijkt dat dit bij waarnemer(s) leidde tot het ervaren van meer energie, de wens om e.e.a. te kopiëren, en om hierin te slagen.

De ervaring van mensen die kijken naar films met karakters die goedheid of schoonheid portretteren en zich daardoor geïnspireerd voelen om goed voor anderen te zijn wordt cinematische elevatie genoemd. Veel mensen ervaren dit bijvoorbeeld bij de film Ghandi  (1982) Als mensen een film zien waarin karakters niet-morele uitmuntendheid vertonen, bijvoorbeeld op het gebied van sport, en zich gemotiveerd voelen om zichzelf (op dat gebied) te verbeteren wordt dit cinematische admiratie genoemd.

Praktische toepassingen om meer oog te krijgen voor de schoonheid en bijzondere dingen in het leven :

  • Beoefen mindfulness. Lees bijvoorbeeld de Kracht van het Nu van Eckart Tolle of de boeken van Jon Kabat- Zinn en Thich Nhat Hanh. Voor de liefhebbers is ook Het Geheim van Shambhala van James Redfield (bekend van de Celestijnse Belofte) een aanrader.
  • Probeer elke dag de (innerlijke) schoonheid van het “gewone” gewaar te worden, zoals bijvoorbeeld regendruppels op een spinnenweb, een wolkenlucht, de glans in de ogen van iemand anders. Probeer je zintuigen te gebruiken om niet alleen “dieper” te zien, maar ook om bijvoorbeeld “dieper” te luisteren. Het ervaren van voornoemde schoonheid kan vervolgens weer een gevoel van dankbaarheid en liefde oproepen, waardoor je nog meer schoonheid kunt ervaren, waardoor je in een positieve flowspiraal kunt komen.
  • Probeer zo mogelijk elke dag in aanraking te komen met schoonheid en/ of uitmuntendheid die gecreëerd is door andere mensen bijvoorbeeld door het luisteren naar (klassieke) muziek die je diep raakt, een museumbezoek, of het doorbladeren van een kunsttijdschrift.
  • Stel jezelf open voor cinematische elevatie. Kies een film die je waarschijnlijk zal inspireren, bijvoorbeeld op grond van een recensie. Stel jezelf erop in om kwaliteiten, b.v. schoonheid, te ervaren. Stel je ook open om de emoties van de karakters te ervaren. Observeer de morele goedheid van de karakters. Als de film over is blijf dan een tijdje zitten. Wat inspireerde je het meest in een karakter? Voel je je geïnspireerd om ook het goede voor anderen te doen? Kijk eventueel ook of er andere hiermee samengaande kwaliteiten zijn aan te treffen, zoals bijvoorbeeld eerlijkheid, vergevingsgezindheid, of vriendelijkheid. Is er een doel dat je zou willen stellen dat geïnspireerd is door dit gevoel van motivatie?
  • Houd eventueel een (speciaal) dagboek bij gedurende een bepaalde periode waarin je in een paar zinnen schrijft over iets moois dat je opviel. Je kunt je op één soort type schoonheid focussen (natuur, artistiek of moreel) of op alle drie.

Films en documentaires die de waardering voor schoonheid en uitmuntendheid kunnen faciliteren.

  • Der Himmel über Berlin (1987, Frankrijk, Duitsland)
  • American Beauty (1999, VS)
  • Far Away So Close! (1993, Duitsland)
  • The Legend of Bagger Vance (2000, VS)
  • Amélie (2001, Frankrijk)
  • Waking Life (2001, VS)
  • The Story of The Weeping Camel (2003, Mongolië/Duitsland)
  • Genesis (2004, Frankrijk)
  • Departures (2008, Japan)
  • Midnight in Paris (2011, VS)
  • Leaning into the Wind (2017, Duitsland)
  • At Eternitity’s Gate (2018, VS/ Groot-Brittannië/ Frankrijk)
  • De fascinerende wereld van bomen (2019, Nederland)
  • Mrs. Lowry and Son (2019, Groot-Brittannië)

Bronnen onder meer:

  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
  • De kracht van het nu in de praktijk. Tolle, E. (2004). Ankh-Hermes bv, Deventer.

 

Geplaatst op

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)  

Zelfcontrole (zelfcontrole hebben over emoties en gedrag)

 Een enorme drang om te eten, om vreemd te gaan, of om een ander onderuit te halen: het zit allemaal verankerd in onze hersenen. Maar we kunnen onze slechte neigingen wel beïnvloeden.

Margriet Sitskoorn, neuropsycholoog

 Boven alles zelfcontrole  Cinderella (2015)

Iedereen heeft hebzuchtige, afgunstige, trotse, vraatzuchtige, geile, boze en luie hersenen. In Passies van het brein gaat neuropsycholoog Margriet Sitskoorn in op de hersenprocessen achter wat wel de  zeven hoofdzonden[1] genoemd wordt (hoogmoed, jaloezie, boosheid, vraatzucht, wellust, hebzucht en lusteloosheid) . Ze maakt duidelijk waarom het zo menselijk en verleidelijk is om toe te geven aan onze “slechte verlangens”: die prikkelen namelijk het beloningssysteem in het brein en bezorgen ons daarmee genot. Mede daarom is het soms zo moeilijk om ons zelf aan te sturen.

Zelfcontrole of zelfregulering kan als volgt omschreven worden: het betreft een verworven (of te verwerven!) vaardigheid die gepaard gaat met geestelijke rijping en training. Bij zelfcontrole zijn  duidelijke normen, het in de gaten houden (monitoren)  van het eigen gedrag, een goed gestructureerd plan, rekening houden met mogelijk op te treden obstakels en beoefening van deze kwaliteit van belang om gewenste veranderingen te bereiken (Bolt, 2004).

Een andere kwaliteit die verbonden is met zelfcontrole is voorzichtigheid. Interessant is ook dat zelfcontrole een van de kernkwaliteiten is, samen met hoop, vriendelijkheid, sociale intelligentie, en perspectief, die kunnen helpen om een buffer te vormen tegen de negatieve gevolgen van stress en trauma  (Park & Peterson, 2006c, 2009a). Zie in dit kader bijvoorbeeld de veel geprezen documentaire For Sama (2019). Van belang is het om te weten dat zelfcontrole niet onuitputtelijk is. Je kan het vergelijken met een spier, die je kunt trainen, maar die ook uitgeput kan raken. Als we onszelf uitputten door overmatige zelfcontrole, moeten we er weer even van uitrusten zodat de spier kan herstellen.

Zelfcontrole. Het klinkt als een saai braaf iets, maar zonder dat kunnen we in extreme gevallen “verloren” raken en in de goot eindigen. Daarnaast echter is zelfcontrole  belangrijk om grotere en/of kleinere doelen in je leven te bereiken. Zelfcontrole is ook gerelateerd aan andere kwaliteiten. Het goede nieuws is bovendien dat ons beloningssysteem ook geprikkeld kan worden door bijvoorbeeld het afvinken van to do lijstjes! En daarna heb je gelukkig geen kater of andere ellende, maar een blijvend goed gevoel.

Zoals bij alles kwaliteiten gaat het hier natuurlijk ook weer om de gulden middenweg. De filosoof Aristoteles stelde al dat de deugd in het midden ligt. Boeddha roept uit in de film (1993) Little Buddha (gebaseerd op het verhaal van Boeddha) “het gaat om de middenweg” als hij ontdekt dat extreem vasten  niet werkt.

 Aan de slag met (nog wat meer) zelfcontrole:

  • Stel voor zover gewenst/nodig “levensprojecten”, d.w.z. langer lopende trajecten, vast, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een boek of het opzetten van een vrijwilligersproject. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan wat je gerealiseerd cq bijgedragen zou willen hebben als je aan het eind van je leven op je geleefde leven terug kijkt. Stel eventuele subdoelen vast en evalueer die regelmatig, bijvoorbeeld  maandelijks of jaarlijks. Vier het bereikt hebben van de subdoelen (dopamine!) en neem zodoende even vrij ervan voor de broodnodige ontspanning van de “zelfcontrolespier”.
  • Stel een plan vast met behulp van SMART-doelen. SMART[2] staat voor specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden. Als je doelen aan elk van deze vijf criteria voldoen dan vergroot je in belangrijke mate je kans om je doelen, waaronder het vergroten van je zelfcontrole, te behalen.
  • Volg een dagelijkse routine en stel eventueel een weekschema op, waarin je diverse activiteiten inplant, zoals gezondheidsgewoonten, werk of huishoudelijke klussen.
  • Beoefen mindfulness. Mindfulness houdt in het richten van de aandacht op het huidige moment met een nieuwgierige, open en accepterende houding. Onderzoek heeft uitgewezen dat beoefening van mindfulness helpend is bij zelfregulering. Hoe vaardiger je erin wordt om je geest erop te “betrappen” als die weer op de automatische pilootstand staat, hoe eerder je je aandacht weer kunt richten op het huidige moment. Als mindfulness nieuw voor je is, zijn de boeken van Kabat-Zinn (1990) of Nhat Hahn (1975) aan te bevelen.
  • Lees het boek Wilskracht; de herontdekking van de grootste kracht van de mens, geschreven door Roy F. Baumeister en John Tierney (2012).

Films  waarin zelfcontrole een belangrijke rol speelt:

  • In The Heat of the Night (1968, VS)
  • Mishima (A Life in Four Chapters (1985)
  • Little Buddha (1993)
  • Forest Gump (VS, 1994)
  • Spring, Summer, Autumn, Winter (2003, Zuid-Korea)
  • The Syrian Bride (2004, Israel/Frankrijk)
  • March of the Pinguins (2004, Frankrijk)
  • The Chorus (2004, Frankrijk)
  • Twilight (2008, VS)
  • Frozen (2013, VS)
  • Birdman (2014, VS)
  • Cinderella (2015, VS/Engeland)
  • Frozen 2 (2019, VS)
  • A Hidden Life (2019, Duitsland/VS)

Bronnen onder meer:

Passies van het brein; waarom zondigen zo verleidelijk is. Margriet Sitskoorn (2010). Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Voor de goede orde wil ik vermelden dat het ervaren van bepaalde emoties, zoalsl bijvoorbeeld boosheid,  heel normaal en gezond is, zie bijvoorbeeld de blog over vergeving. Het gaat er meer om dat we onszelf en anderen niet schaden door ze ongeremd uit te leven.

[2] Er is geen overeenstemming over waar elke letter van het acronym SMART voor staat. Hierboven wordt echter de meest gangbare conceptualisatie gebruikt.

Geplaatst op

Creativiteit (creatief zijn)

Echt goede films zijn niet alleen maar bedoeld om naar te kijken. Zij zijn bedoeld als inspiratiebron om onze verbeeldingskracht en creativiteit te versterken waardoor we het beste uit onszelf kunnen halen

Kent Sanders[1]

Ik denk dat ik er met mijn schilderijen voor kan zorgen dat mensen zich meer levend voelen

Vincent van Gogh (in de film At Eternity’s Gate)

Een creatief persoon is iemand die zowel qua ideeën als gedrag origineel is en/of kan inspelen op  veranderingen in zijn of haar omgeving en daardoor een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan het eigen leven en/of dat van anderen (Peterson & Seligman, 2004).

Creativiteit kan onderscheiden worden in creativiteit met een grote C en creativiteit met een kleine c.

Grote C creativiteit (Simonton, 2000) wordt getypeerd door uitzonderlijke originaliteit  en vindingrijkheid die overduidelijk is waar te nemen door anderen. Hierbij kan men denken aan de creaties van beroemde schilders, dichters en filmmakers.

Kleine c creativiteit verwijst naar de dagelijkse creativiteit of vindingrijkheid, waarin mensen creatieve oplossingen verzinnen op de dagelijkse problemen waar ze mee te maken krijgen.

Creativiteit houdt ook het proces van flow in, dat wil zeggen een bewustzijnsstaat waarin men ervaart dat dingen op een automatische, moeiteloze, en sterk gefocuste manier gaan. Dit wordt ook wel genoemd in de “zone” zijn, waar men zowel vrij is van afleidingen, gepreoccupeerd zijn met zichzelf, als van zorgen. Een goed voorbeeld van in de “zone” of aandachtig aanwezig zijn is de scène The Field in de film The Legend of Bagger Vance (2000), een film die gebaseerd is op het Indiase epos de Bhagavad Gita. Hierin leert de door de eerste wereldoorlog getraumatiseerde golfspeler Junnah op een andere manier, d.i. mindful  waar te nemen, waardoor hij niet alleen volledig één wordt met wat hij aan het doen is (het golfspel), maar ook met de wereld om hem heen. In deze bewustzijnstoestand presteert iemand optimaal, vandaar dat ook veel topsporters leren hoe ze in de “zone” kunnen komen.

De film At Eternity’s Gate (2018) over het leven van Vincent van Gogh laat de relatie zie tussen grote C creativiteit en de hierboven beschreven bewustzijnsstaat, waarbij van Gogh in staat is een uitzonderlijke mate van schoonheid te ervaren en dit met behulp van zijn schilderijen tracht over te brengen op de kijker[2]. Inspirerende voorbeelden van kleine c creativiteit zijn onder meer La Vita è Bella (1997), The Terminal (2004) en Hors Normes (2019). Zie verder ook de lijst met aanbevolen films hieronder.

Aanraders om creatiever in het leven te staan:

  • Lees verhalen, boeken of kijk naar films (zie de lijst hieronder) over bekende creatieve personen om te ontdekken wat hen uniek maakt(e).
  • Reserveer regelmatig tijd voor creatieve bezigheden waar je het meest plezier in hebt. Denk minder aan resultaten, geld, roem en/of status die daar het gevolg van kunnen zijn, maar bekwaam je erin om zo volledig mogelijk op te gaan in de bezigheid zelf.
  • Oefen met divergent (afwijkend) denken. Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer mensen vastlopen m.b.t. de oplossing van een probleem, het helpend kan zijn om tijdelijk afstand te nemen van het probleem en met iets anders aan de slag te gaan. Hierdoor kan ruimte ontstaan voor onbewuste creatieve ideeën.
  • Beoefen de een of andere vorm van meditatie. Onderzoek heeft aangetoond dat er een directe verbinding bestaat tussen mindfulness en creativiteit. Harvard wetenschapper Ellen Langer (2005) stelt dat als we op een aandachtige manier creatief zijn de omstandigheden van dat moment ons ingeven wat te doen.
  • Stel een originele en praktische lijst met oplossingen op gericht op uitdagingen waar jijzelf of anderen uit je omgeving mee geconfronteerd worden.

Films waarin creativiteit een belangrijke rol speelt:

  • La Vita è Bella (1997, Italië)
  • The Legend of Bagger Vance (2000,VS)
  • A Beautiful Mind (2001, VS)
  • Etre et avoir (2002, Frankrijk)
  • Pans’ Labyrinth (2006, Mexico)
  • Rosso come il cielo (2007, Italië)
  • Alice in Wonderland (1951/2010)
  • Monsieur Lazhar (2011, Canada)
  • At Eternity’s Gate (2018, VS/Engeland/Frankrijk)
  • Hors Normes (2019, Frankrijk)
  • The Cave (2019, Syrië/Denemarken)

Bronnen onder meer:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.

340 Ways to Use VIA Character Strenghts by Tayyab Rashid & Afroze Anjum. University of Penssylvania, 2005.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] schrijver, musicus en hoogleraar, specialisaties theologie, kunst en techniek. Een specialiteit van hem is mensen helpen om toegang te verkrijgen tot hun creatieve potentieel.

[2] Een aanrader voor de liefhebbers is het boek: Eigenzinnig kunstzinnig. De visie van Carl Jung op kunst Tjeu van de Berk (2009). Zoetermeer: uitgeverij: Meinema.

Geplaatst op

Vergeving

Vergeving

“Er is niemand die jouw leven beter kent dan een broer die ongeveer even oud is als jij. Beter dan wie ook weet hij wie en wat je bent. Mijn broer en ik zeiden sommige onvergeeflijke dingen tegen elkaar op de laatste dag dat we elkaar zagen, maar, ik probeer dat achter me te laten…en voor deze reis moet ik mijn trots in slikken. Ik hoop maar dat ik niet te laat ben”.
Alvin Straight beschrijft in The Straight Story zijn behoefte om dingen in orde te maken met zijn broer, voordat ze beiden sterven.

Wat kan onder vergeving verstaan worden? Vergeving is volgens de algemene opvatting het iemand niet meer kwalijk nemen van een ernstige daad. Deze daad overtreft het gewone en is iets waarvoor sorry zeggen niet afdoende is. Vergeven wordt (doorgaans) gedaan door diegene die geestelijke of materiële schade heeft geleden.

Het klinkt misschien vreemd, maar het is belangrijk om niet te snel te vergeven! De Koreaanse Zenleraar Haemin Sunim (2019) stelt dat soms eerst woede en haat nodig zijn om je de afstand te geven die je nodig hebt om te helen; woede, stelt hij, is een beschermingsmechanisme, het geeft je de tijd om wonden te laten helen. Als je te vroeg wilt vergeven, is het alsof je elke keer een korstje wegkrabt, waardoor de wond open blijft. Met je hoofd geef je je hart toestemming om te helen. Maar soms luistert je hart niet. En dat mag, aldus Sunim, dan heeft dat tijd nodig. Als je die woede en haat te vroeg los laat, of als je vindt dat je die niet mag voelen, dan blijft dat verdriet zitten en wordt het steeds erger. Je moet anderen niet te snel vergeven, je moet eerst zelf helen. Sunim: Voel waar de woede of dat verdriet zit, klopt je hart sneller, zitten je schouders vast? Laat het er zijn, duw het niet weg. Dan ga je zien wat eronder zit. Volgens Sunim zit daar altijd liefde voor dit leven onder. Verdriet om liefde die je niet kreeg. Pas als dat geheeld is, kun je bijvoorbeeld je vader zien hoe die nu is, een oude man die fouten heeft gemaakt. Je kunt pas vergeven als je er aan toe bent (1). Uiteindelijk vergeef je een ander om jezelf te bevrijden van het verleden. Je brengt jezelf naar het heden. En uiteraard heeft de ander er vaak (veel) baat bij als je vergeeft.

(1) Indien nodig kan het zinvol zijn om (via je huisarts) een goede therapeut te zoeken, met name iemand die ervaring heeft met het werken met getraumatiseerde mensen. Hij of zij kan je bijvoorbeeld helpen met een zogeheten woede- en wraakprotocol, wat heel effectief kan zijn. Kijk daarna of je eventueel verder wilt werken aan vergeving.

Ben je toe aan vergeving, dan kun je wellicht iets hebben aan onderstaande adviezen:

Praktische toepassingen om te (leren) vergeven:

Kijk naar je eigen fouten. Mensen hebben van nature de neiging tot vermijding en wraak(gevoelens) en zoals hierboven gesteld is, hebben die ook hun functie; vergeving helpt om deze zaken (uiteindelijk) te overstijgen. Maak een lijst of houdt een dagboek bij waarin je opschrijft hoe je anderen tekort hebt gedaan zodat ze zich door jouw toedoen gespannen, boos of angstig hebben gevoeld, zelfs in schijnbaar triviale situaties.

Neem een weloverwogen besluit om iemand te vergeven die jou tekort gedaan heeft. Vergeving doet de ander goed, maar is op de eerste plaats goed voor jezelf. Het werkt bevrijdend om wrok, boosheid en bitterheid los te laten die verbonden zijn met jouw onvermogen om anderen te vergeven.

Schrijf de voordelen van vergeving op. Denk na over een persoon en een situatie waarin je je tekort gedaan voelde. Neem 20 minuten om de voordelen die je hierdoor hebt ervaren, op te schrijven. Verruimde het je wereldbeeld? Nam een van je kwaliteiten toe? Verschafte het je een ruimer perspectief of een dieper zelfbegrip?

Lees boeken over vergeving. Bijvoorbeeld: Boek van Vergeving; van wond naar wonder. Willem Glaudemans (2013). Uitgeverij Ankh- Hermes BV en/of De Keuze; Leven in Vrijheid. Edith Eger (2018). Uitgeverij Bruna. Dit laatste boek gaat ook over zelfvergeving.

Wees geduldig. Als er iets is dat onderzoekers hebben ontdekt, dan is het dat vergeving een proces is dat tijd nodig heeft. Vergeven is niet iets dat je zomaar even doet! Zie ook het advies van Sunim. Geduld, openheid, en eerlijke reflectie zijn sleutelingrediënten. Aan vergeving zijn meerdere emoties verbonden en je kunt verschillende stadia van vergeving ervaren (deze kunnen gelijk zijn aan die van een rouwproces (2), waarbij vergeving loslaten inhoudt). Vergeven is iets dat vaak steeds opnieuw moet gebeuren, waarbij je echter wel steeds verder kunt komen in het proces.

(2) De vijf fasen van rouw: Omgaan met verlies (Elisabeth Kübler Ross).

Films die behulpzaam kunnen zijn bij het vergevingsproces

  • Dead Man Walking (1995, V.S.)
  • Regret to Inform (1998, VS)
  • The Straight Story (1999, VS) ]
  • In My Country (2004, Engeland, Ierland, Zuid-Afrika)
  • Departures (2008, Japan)
  • Incendies (2010, Canada)
  • The Railway Man (2013, Engeland, Australie)
  • Under Sandet (2015, Denemarken, Duitsland)
  • Coco (2017, VS)
  • The Shack (2017, VS)
  • A Beautiful Day in the Neighborhood (2019, V.S)

Bronnen onder meer:

  • Houden van dingen die niet perfect zijn: Compassie voor jezelf en anderen” H. Sunim (2019). Amsterdam: Uitgever de Boekerij.
  • Positive Psychology at the Movies 2; Using Films to Build Character Strenghts and Well-Being (R.M. Niemiec & D. Wedding). Hogrefe, 2013.
Geplaatst op

Dankbaarheid

Dankbaar zijn en de tijd nemen om dit uit te drukken

Maybe gratitude has nothing to do with joy. Maybe being grateful means recognizing what you have for what it is; appreciating small victories; admiring the struggle it takes simply to be human. Maybe we’re thankful for the familiar things we know. And maybe we’re thankful for the things we’ll never know. At he end of the day, the fact that we have the courage to still be standing is reason enough to celebrate.
Dr. Meredith Grey, Greys Anatomy, “Thanks for the memories”(2005)

Dankbaarheid is naast hoop, vitaliteit, liefde, en nieuwsgierigheid (in de goede zin van het woord) een van de vijf kwaliteiten die zeer sterk samenhangen met welbevinden.
Dankbaarheid verwijst zowel naar het bewust stilstaan bij het feit dat iemand ons iets geeft alsook naar de tijd nemen om dit uit te drukken. Het kan om materiële zaken gaan, maar bijvoorbeeld ook om de tijd of aandacht die iemand aan ons besteedt. Ook het ervaren van een moment van schoonheid of vrede kan een gevoel van dankbaarheid oproepen. Peterson en Seligman (2004) onderscheiden persoonlijke dankbaarheid als dankbaarheid met betrekking tot een bepaald persoon en transpersoonlijke dankbaarheid als dankbaarheid met betrekking tot iets meer omvattends, zoals God of de kosmos. Onderzoek heeft uitgewezen dat dankbaarheid onder meer leidt tot meer optimisme, het eerder bereiken van doelen, minder negatieve gezondheidssymptomen, een betere stemming en een betere slaap. Ook is gebleken dat mensen die elke dag hun zegeningen tellen een toename in geluk en een vermindering van depressieve klachten over een langere termijn ervaren. Tenslotte is dankbaarheid een belangrijke emotie die mensen helpt om met stress om te gaan en veerkracht op te bouwen. Dankbaarheid voelen is ook een mooie manier om mindful stil te staan bij het moment. Kortom een van de simpelste en doeltreffendste manieren om ons goed te voelen, is door dankbaar te zijn.

Aanraders om meer dankbaarheid in het leven te ervaren

  • Drie goede dingen. Probeer je elke avond drie dingen die je die dag hebt meegemaakt en waarvoor je dankbaar bent, voor de geest te halen. Wees specifiek en onthoud dat geen enkele gebeurtenis te klein is (b.v. iemand die je voor heeft laten gaan bij de kassa van de supermarkt omdat je maar één boodschap had). Als je jezelf wilt uitdagen, zorg dan dat je de dingen niet herhaalt (d.w.z. bedenk en noteer altijd nieuwe ervaringen waarvoor je dankbaar bent). Focus op het gevoel van dankbaarheid en voel wat dit in je lichaam doet, hoe dit je hart verwarmt.
  • Toon dankbaarheid door het schrijven van een brief. Schrijf een brief aan iemand in je leven die je dankbaar bent. Zet, indien nodig, dapperheid of andere kwaliteiten in om je te helpen de brieven daadwerkelijk te versturen. Dit is een van de klassieke dankbaarheidsstrategieën die onderzoekers, clinici en coaches aanbevelen. Als je deze oefening herhaalt, zorg er dan voor dat de ontvangers zodanig verschillen dat de opdracht uitdagend voor je is: schrijf aan mensen waar je nauw mee verwant bent (b.v. aan familie), aan mensen uit je verleden (b.v. een leraar of lerares van vroeger), en aan mensen die je nauwelijks kent, maar die je toch op de een of andere manier dankbaar bent.
  • Herinner je de moeilijke dingen. Dit is een van Emmons’s wetenschappelijk onderzochte strategieën, die hij in zijn boek Thanks! (2007) beschrijft om meer dankbaarheid te ervaren. Probeer zoveel mogelijk dankbaar te zijn voor de moeilijkheden die je in je leven ervaren hebt. Elk mens ervaart in min of meerdere mate op de een of andere manier pijn, moeilijkheden en lijden in zijn of haar leven, en je pijn heeft je waarschijnlijk sterker en veerkrachtiger gemaakt. Denk na over je verleden. Wat zijn mogelijk dingen waarvoor je dankbaar kunt zijn? Hoe kunnen deze zaken gezien worden als een zegen in plaats van een vloek. Een aanrader is het boek De Keuze van Edith Eger. De film Eternal Sunshine of The Spotless Mind (2004) herinnert ons eraan dat we onze pijnlijke herinneringen niet kunnen uitwissen; in plaats daarvan, is de oplossing dat we ons verleden omarmen, waarderen en accepteren. Vanuit deze acceptatie kan dankbaarheid ontstaan.
  • Hang reminders op. Bevestig zelfklevende briefjes of andere reminders op plekken waar je regelmatig bent, zoals thuis, op je werk en in je auto. Probeer steeds als je deze briefjes ziet je te concentreren op dankbaarheid – dankbaarheid voor wat je doet, waar je ook bent en met wie je ook bent. Hoewel dit misschien wat geforceerd lijkt zul je, als je deze kwaliteit cultiveert, ontdekken dat dankbaarheid een automatisme wordt, waardoor je deze kwaliteit steeds meer zult ervaren.

Films waarin dankbaarheid een belangrijke rol speelt

  • Stalker (1979)
  • Groundhog Day (1993)
  • It is a Wonderful Life (1946)
  • Forest Gump (1994)
  • The Shawshank Redemption (1994)
  • Titanic (1997)
  • The Pianist (2002)
  • Finding Nemo (2003)
  • The Pursuit of Happiness (2006)
  • Into the Wild (2007)
  • An (2015)
  • Hacksaw Ridge (2016)
  • Moonlight (2017)

Bronnen onder meer:

  • Emmons, R.A. (2007.) Thanks! How the new science of gratitude can make you happier. New York, NY; Houghton Mifflin Company.
  • Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishers.
Geplaatst op

Films die ons raken en de beschaving van het hart

Search for the secret you hide
Search for the hero inside yourself
Until you find the key to your life

M People, tekst en muziek: Mike Pickering en Paul Heard

Bij nadere beschouwing blijkt de speelfilm in een zeer oude traditie te staan. Deze gaat terug op de initiatieriten en zet zich via het attische (Griekse) drama, mythen, sprookjes en de middeleeuwse mystiek voort tot in de eigentijdse psychologie*. Volgens Hammann hebben films die ons raken een bepaalde structuur. Deze is gebaseerd op de zogeheten Reis van de Held, ook wel monomythe genoemd die van alle tijden is en in allerlei culturen is aan te treffen. Of het nu gaat om het verhaal van Apollo, de Kikkerkoning uit het gelijknamige sprookje, het verhaal van Wodan of Boeddha of talloze andere figuren uit folklore en religie, de onderliggende structuur is altijd hetzelfde **.

De speelfilm staat in een zeer oude traditie …

Hierboven afgebeeld respectievelijk de ruïnes van Eleusis (bekend van de Eleusinische mysteriën), een Grieks theater, de mythische god Apollo, de Kikkerkoning uit het gelijknamige sprookje, de mystieke weg naar het Licht en een creatieve afbeelding van de geest/hersenen verwijzend naar de psychologie.

In meer eigentijdse termen kan gesteld worden dat persoonlijke ontwikkeling zich goed laat omschrijven als een reis door een onbekend landschap. Deze reis kent zowel hoogte- als dieptepunten. Om onszelf te ontwikkelen en op koers te blijven is het belangrijk dat we van tijd tot tijd onze comfortzone verlaten en onze angsten overwinnen. Gelukkig worden we op onze reis geholpen door mentoren en persoonlijk kwaliteiten. Willen we ons ontwikkelen en ons ware potentieel verwerkelijken dan is het belangrijk om grenzen te verleggen, afscheid te nemen van een beperkt bewustzijn, onze schaduw recht in de ogen te kijken en soms moeten we daarvoor de donkere nacht van de ziel ervaren***.
Met name speelfilms gebaseerd op Reis van de Held kunnen ons helpen om, in alle vrijheid, richting te vinden in ons eigen leven. Vooral de positieve psychologiefilm, vaak gebaseerd op de Reis van de Held, kan gezien worden als een eigentijds medium dat ons kan inspireren om op een aansprekende manier ons potentieel te (leren) ontwikkelen. (Niemiec & Wedding, 2013) stellen dat een positieve psychologiefilm een film is waarin:

  1. een van de karakters, meestal de hoofdrolspeler, tenminste een kwaliteit bezit of ontwikkelt zoals bijvoorbeeld dapperheid, wijsheid, vriendelijkheid, vergevingsgezindheid of integriteit
  2. de held(in) wordt geconfronteerd wordt met obstakels, strijd of tegenslag waarbij hij of zij die kwaliteit(en) moet inzetten (om de reis goed te volbrengen AdR)
  3. het karakter laat zien hoe deze obstakels te overwinnen terwijl hij of zij die kwaliteit(en) ontwikkelt of ziet te handhaven en
  4. die gekenmerkt wordt door een toonzetting die hartverwarmend is of in sterke mate refereert aan de “condition humaine”.

Tot slot, bij nadere beschouwing gaat dit proces gepaard met een toename van bewustzijn van wat werkelijk van waarde is voor een gelukkig(er) eigen leven en een hiermee samenhangende eerbied voor alles wat leeft, waardoor de wereld ook weer een beetje mooier kan worden.

Bronnen:
*Hammann J. (2007).: Die Heldenreise im Film. Drehbücher, aus denen die Filme gemacht werden, die wirklich berühren. Frankfurt am Main: Zweitausendeins.
**Campbell, J. (1993). The hero with a thousand faces. London. Fontana Press.
***Bouma, M. (2010). Storytelling in 12 stappen. Op reis met de held. Amsterdam: Atlas Contact B.V.
****Niemiec, R.M. & Wedding, D. (2013). Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Characterstrenghts and Well-Being. Boston: Hogrefe Publishing Corporation.

Oefening:

Bekijk een speelfilm en ga na of u/je daarin de Reis van de Held, of delen daaruit, kunt herkennen en of de film aan de vier criteria van een positieve psychologiefilm voldoet.