Geplaatst op

De terugkeer naar de Bron

The function of the One is now to return to the Source…

Matrix Reloaded (2003)

De hierboven genoemde metafoor beschrijft de reis als een ervaring van transformatie; je vertrekt vanuit huis waarbij je de gewone, familiare wereld achter je laat, reist naar een plaats ver weg of naar een magische “andere wereld”, waardoor je verandert wordt. Vervolgens reis je terug naar de plaats waar je familie en vrienden wonen, of je stam, je volk, om vervolgens op een nieuwe manier verder te leven. De hier beschreven metafoor heeft eerder de transformatieve kwaliteit van een terugreis dan een heenreis. Het menselijk leven wordt hierbij gezien als een vorm van verbanning, een vreemde omgeving waarin je je een buitenstaander voelt en van waaruit je wilt terug keren naar je werkelijke thuis, de plaats waar je vandaan kwam, je bron en je oorsprong. Het leven zelf kan gezien worden als een grote heenreis, die een aanvang neemt bij de geboorte met als doel om tijdens ons aardse leven te leren en te exploreren. Het pad van spirituele evolutie wordt gezien als een naar binnen keren, terugkerend naar de wereld van geest en Licht waar we vandaan zijn gekomen. De transformatieve terugreis kan vergeleken worden met de ervaring van een “ontwaken” en een “dood-hergeboorte” (zie eerder behandelde metaforen). Deze reis wordt ook wel beschreven als een (proces van) verhoging van bewustzijn. In zowel Westerse als Aziatische tradities, is het terugkeerthema een essentiële component van spirituele leerscholen.

In een typisch transformatieproces, nadat iemand een  “ontwaken” of een doorbraakervaring heeft meegemaakt, wordt de dagelijkse, vertrouwde wereld ervaren als vreemd, alsof je er niet echt toe behoord. Al heb je maar een glimp meegemaakt van de hogere rijken van bewustzijn, als je het zonlicht hebt ervaren, buiten de Grot van Plato, dan kun je je verloren voelen omdat je je niet echt meer verbonden voelt met het oude, de illusoire schaduwen binnen de gevangenisgrot. Zie bijvoorbeeld het gedicht van astronaut Wubbo Ockels beschreven bij de metafoor van Ontwaken uit de droom van de realiteit. Echter, je bewust worden van de conditie van verbanning of vervreemding, is altijd de eerste stap om de terugreis te aanvaarden! Veel gevoelige individuen ervaren op een zeker moment dat er ergens in hun leven een vergissing gemaakt is: ze zijn op de verkeerde plaats, of in de verkeerde eeuw geboren, verloren in een woestenij, of op drift geraakt in een oceaan van illusies.

Bovengenoemd thema is terug te vinden in boeken zoals De Vreemdeling van Albert Camus, The Outsider van Colin Wilson of Vreemdeling in een Vreemd Land van Robert Heinleich. Ook in films is dit onderwerp natuurlijk terug te vinden! Voorbeelden hiervan zijn Jonathan Livingston Seagull (1973), The Man Who Felt to Earth (1976), , Little Buddha (1993), The Prince of Egypt (1998), The Matrix Trilogy[1] (1999-2003), en The Lord of the Rings Trilogy (2001-2003).

Boekentip: In Passages van de ziel; de vijf fasen van spirituele ontwikkeling in de grote wereldreligies en in ons eigen leven op weg naar innerlijke verrijking geschreven door de filosoof  H.R. Moody (1997) wordt (onder meer) de fase van de terugkeer uitgebreid beschreven. Een aanrader!

Bron onder meer: The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.

 

[1] Inmiddels is in 2021 ook de Matrix 4 uitgebracht.

Geplaatst op

Reis naar de plaats van Visie en Kracht

Some journeys take us far from home. Some adventures lead us to our destiny.

The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe (2005)

Het gevoel van onze beweging door de altijd veranderende stroom van levenservaringen als een reis,  is een ervaring die veel mensen kennen. Ons leven is als een reis, met een begin, een midden, en een eind; het betreft een uitgaan, zich uitbreidend in de wereld, een terugkeer, of een zich vestigen. Zowel de mystiek als de mythologie van over de gehele wereld spreken over transformatie in termen van een reis naar een ander land, langs een rivier, een berg op, door de wildernis, naar de diepten van de aarde, of een zoektocht naar een verborgen kasteel vol wonderen.  Het doel van de reis is altijd  ons eigen Zelf, ons centrum, de kern van het zijn. Als onze reis succesvol is geweest, is de wereld als het ware getransformeerd, dat wil zeggen dat we met een frisse blik, een nieuwe wereld zien. De succesvolle reiziger is nu bekrachtigd als een leraar, genezer of een ziener.

De Reis van de Held of de monomythe kan gezien worden in termen van metaforische, mythologische en symbolische beeldspraak. De metafoor kan een fysieke reis betreffen waarin het karakter door het land reist of naar onbekende landen en culturen. De reis kan echter ook een puur psychologische reis betreffen (emotioneel en cognitief) waarin het karakter op een plaats verblijft maar door of over obstakels, stressoren, pieken en dalen reist en uiteindelijk op de een of andere manier veranderd is. De spirituele metafoor, de “donkere nacht van de ziel” (Johannes van het Kruis) benadrukt de noodzaak om door de pijn heen te gaan zodat uiteindelijk genade en vrede ervaren worden als de reis beëindigd is . Het reismotief is gerelateerd aan  vele kwaliteiten of sterke kanten. Bijvoorbeeld:  Alvin Straight in The Straight Story (1999) is op een interessante fysieke reis waarbij hij  op zijn grasmaaier door verschillende staten in de V.S. reist; op een ander niveau, vertegenwoordigt zijn reis een vergevingsproces.  In de film The Way (2011) probeert een vader met het overlijden van zijn zoon om te gaan  door de beroemde El Camino te lopen. Voor de vader wordt deze reis een helende reis die hem helpt om zijn zoon zowel te herdenken, te eren als in het reine te komen met zijn verlies door de reis af te maken die zijn zoon gestart was. Sommige gedeelten van de reis loopt hij alleen en andere gedeelten met de steun van anderen. Voor de vader is het een geheiligde reis.

De heldenreis is een geliefd thema bij regisseurs en is dan ook in veel films aan te treffen.  Hieronder enkele voorbeelden. Een aantal klassiekers zijn: E.T. (1982), Gone with the Wind (1939), Pretty Woman (1989), Ghost (1990), Beauty and the Beast (1991), Dances with Wolves (1990), Cinderella (1950), de Star Wars– en de Indiana Jones films die allemaal een held(in) hebben die naar een nieuwe spirituele of culturele wereld reist (Rockefeller, 1994). In aanvulling hierop zijn vele andere films op dit thema gemaakt. Wie kent niet The Lord of the Rings trilogie! Een oudere film die ook niet onvermeld mag blijven is The Trumanshow (1998). Meer recente films  die ik kan aanbevelen zijn onder meer The Leisure Seeker (2017) ),The Last Right (2019) , Supernova (2020) en C’mon C’mon (2021).

Bronnen:

Positive Psychology at the Movies 2. Using Films to Build Character Strenghts and Well-Being. 2nd Edition. Niemiec, R.M., Wedding, D. (2014). Boston: Hogrefe Publishing

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.

 

 

Geplaatst op

Het ontvouwen van de Levensboom

“Help each other. Love everyone. Every leaf. Every ray of light. Forgive.”

Mrs O’Brien in The Tree of Life (2011)

 De levensboom vertegenwoordigt het leven zelf en is een bron van al het andere leven dat elk organisch wezen nodig heeft. Door alle culturen en subculturen heen, zich uitstrekkend van de Maya’s tot de Kelten, is de levensboom door de eeuwen heen een terugkerend thema. Ook is dit archaïsche mystieke symbool terug te vinden in religie en mythologie. De veelvoudige vertakte vorm van de boom symboliseerde bescherming, schaduw, voeding, beschutting, vruchtbaarheid, geboorte, regeneratie, stabiliteit en continuïteit. De schijnbare wonderbaarlijke  altijd vernieuwende groei van de boom, van zaadkernel tot bloeiende of fruitdragende reus, werd gezien als een metafoor voor het proces van het menselijk leven zelf. Denk hierbij aan groei, ontwikkeling, extensie en ontvouwing. In relatie tot transformatie symboliseert de boom het opstijgen van de geest of bewustzijn, van de “aarde”, van het materiele natuurlichaam tot de “hemel” van geest-godsbewustzijn. Net als bomen zijn we “geworteld in de aarde en gekroond met licht”; ons wezen is gegrond in de onbewuste donkerte van de materie, groeit en breidt zichzelf uit door het leven heen en reikt omhoog in de “hogere” rijken van ons bewustzijn. De boom is bij uitstek een symbool van groei, vernieuwing en transformatie. Het beeld van de boom is zo krachtig en numineus dat we duidelijk te maken hebben met een archetype in Jungiaanse zin.

Binnen het Boeddhisme zou Gautama Boeddha “Inana” bereikt hebben als gevolg van langdurige meditatie onder een Bohdiboom. In de Noorse mythologie, wordt de levensboom Yggdrassil genoemd in de “Poëtische Edda”. De Yggdrasil vertakt zich door het universum en is tegelijkertijd ook het universum. Er wordt over gezegd dat de levensboom Yggdrasil de negen rijken bij elkaar houdt. In hoofdstuk 2, vers 9 in het boek Genesis, vertelt de Bijbel dat de Levensboom heilig is voor de tuin van Eden. Deze boom bevat de kennis van al het goede en kwade dat bestaat.

Ook in films zien we deze metafoor weer terug komen. Terrence Malick regisseerde The Tree of Life, een filosofisch meesterwerk waarbij hij de gehele menselijke ervaring uitlegt aan de hand van het leven van Jack, die de oudste zoon is van een familie. Jack moet  diverse worstelingen het hoofd bieden om een man te worden. De film The Tree of Life kan gezien worden als een reis waarin Jack probeert zich te verzoenen met zijn vader, maar waarbij hij ook moet leren omgaan met de moderne wereld terwijl hij tegelijkertijd zoekt naar de ware zin van het leven.

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

 

Geplaatst op

Het integreren van het Wilde Dier

“But suppose your daemon settles in a shape you don’t like?”

“Well, then, you’re discontented, en’t you? There’s plenty of folk as’d like to have a lion as a daemon and they end up with a poodle. And till they learn to be satisfied with what they are, they’re going to be fretful about it. Waste of feeling, that is.”                                                                       

The Golden Compass (2007)

De betekenis van dieren of het dierlijke in het proces van ontwikkeling  van het menselijk  bewustzijn  is van essentieel belang. Van oudsher benadrukken wijsheidstradities dat het noodzakelijk is om in het reine te komen met ons dierlijke erfgoed; dit gebeurde meestal aan de hand van  metaforen en symbolen in rituelen en mythen. Volgens deze overleveringen beschikken we zowel over een menselijke als een dierlijke laag in onze psyche. Het Engelse woord animal is afgeleid van het Latijnse woord  anima dat “ziel” betekent. Helaas zijn tegenwoordig de menselijke en de dierlijke psyche  vaak óf gedissocieerd óf in conflict met elkaar. Deze dissociatieve conditie wordt gereflecteerd in het misbruik en de exploitatie van dieren in het wild door de “geciviliseerde” mensheid. Het is van groot belang  dat deze dualiteit verenigd en in een harmonieuze balans wordt gebracht. Enerzijds omdat dat belangrijk is voor onze eigen gezondheid en (spiritueel) welzijn, en anderzijds, wat minstens zo belangrijk is, voor het behoud van de (wereld)natuur.

Omdat in onze westerse cultuur dieren (of het dierlijke) vaak  ten onrechte als minderwaardig worden beschouwd, lijkt het vreemd dat we onze dierlijke natuur zouden moeten integreren. Echter, als we de bevindingen uit de evolutionaire biologie beschouwen, blijkt dat residuen van dierlijke evolutie aanwezig zijn in onze lichamen. Dit is met name het geval voor wat betreft ons brein en ons zenuwgestel die onze geest en ons gedrag diepgaand beïnvloeden. Om onszelf, homo sapiens, als een dierlijke soort te herkennen, is het van belang dat we andere dieren, zoals zoogdieren, reptielen en andere diersoorten (h)erkennen als de evolutionaire voorouders van de menselijke soort.

Deze nieuwe, meer respectvolle en gelijkwaardige relatie tussen mensen en dieren die in de huidige wetenschap naar voren komt is ook aanwezig als we kijken naar de symbolische verbeelding in traditionele folklore, mythologie en religie. Er is sprake van mythen die de belangrijke stadia in de evolutie benadrukken en er zijn beelden van scheppende goden die de vorm van dieren hebben. Wilde dieren werden gezien als vrienden en metgezellen, als bondgenoten, beschermers en gidsen die bijdragen aan heling en het verwerven van kennis. Mythen en legenden van over de hele wereld verhalen over mensen die in dieren transformeren en over dieren die menselijke kenmerken adopteren; van mensen die de taal van dieren verstaan en van dieren die de taal van de mensen spreken. Sjamanistische tradities spreken over mensen die wijsheid en helende krachten hebben verworven door dierlijke leraren. Ongeacht of in deze mythen dieren fysieke schepselen zijn, of een kracht, een beeld of een visie, dergelijke verhalen reflecteren een heel andere innerlijke relatie met de voornoemde schepselen in onze psychen, namelijk een houding van respect, dankbaarheid en kameraadschap.

De Zwitserse Jungiaanse psychologe Marie-Louise von Franz wees erop dat “de drang naar individuatie een waarachtig instinct is, waarschijnlijk het meest sterke van alle instincten.  Daarom verschijnt het allereerst als een dier, een spontane instinctieve kracht in ons onderbewuste”. Omdat individuatie een archetypisch proces is, lijkt het duidelijk dat we het archetype van het wilde schepsel in de menselijke psyche als een transpersoneel complex moeten erkennen op gelijke voet met de schaduw, de animus en de anima. Dit intrapsychische beeld kan de vorm van diverse dieren aannemen in iemands leven, of zelf half -mens, half dierlijke vormen. Om volledig geïntegreerd te worden is het belangrijk dat we  het dierlijke in ons zelf omarmen. Dan komt een geweldige kracht tot onze beschikking. Zie bijvoorbeeld Searching for the Ox: The Path to Enlightenment in 10 Pictures uit de zentraditie. Of lees De Ontembare Vrouw van Clarissa Pinkola Estes!

Ook in de filmiconografie zien we de dierlijke helper terug. Voorbeelden hiervan zijn Shreck (2001, V.S.), De Harry Potter films (2001-2011), The Golden Compass (2007, V.S.), How to Train Your Dragon (2010, V.S.), The Beauty and the Beast (2017, V.S.). Aanvullende tips die ik kreeg: de televisieserie Lucifer (2016-2021) (zie ook Hereniging met de innerlijke vijand) en de Japanse mangaserie Demon Slayer (2019-). En een hele recente film: Fantastic Beasts: The Secrets of Dumbledore (2022).

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

 

Geplaatst op

Van het duister naar het Licht

There’s a smile on my face
For the whole human race
Why it’s almost like being in love…

Groundhog Day (1993)

Verlichting – het proces van licht binnen brengen – is impliciet een sleutelaspect van alle andere metaforen die tot nu toe aan de orde gekomen zijn.  Voor wat betreft geestelijke verlichting stelt Eckart Tolle dat het  huidige moment een poort naar verlichting is, een hogere staat van aanwezigheid waarin al je zorgen, angsten en emotionele pijn verdwijnen. We lijden omdat we ons identificeren met tijd, stelt Tolle. We torsen ons verleden soms als een loden last met ons mee en maken ons zorgen over een toekomst die eigenlijk helemaal niet bestaat. “Er is nooit een moment dat je leven niet ‘nu’ is,” zegt Tolle in zijn boek De Kracht van het Nu. “Besef dat het huidige moment alles is dat je ooit zult hebben. Maak van het nu het belangrijkste aandachtspunt van je leven.”

Een andere  visie op geestelijke verlichting wordt verwoord door Frans Langenkamp, antropoloog. Hij zegt daarover het volgende: “Over verlichting hoort men te weten dat wat men in de verschillende spirituele tradities verlichting (satori, nirwana, kensho, moksha, bevrijding, redding etc.) noemt, niets anders is dan een symptoom van geestelijke volwassenheid.  Eenvoudig gesteld: Wat men vroeger verlichting noemde is niets anders dan geestelijke volwassenheid. Onze geest omvat denken en voelen (‘hoofd’ en ‘hart’). Wanneer ons denken (hoofd) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden wijs zijn. Wanneer ons voelen (hart) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden liefdevol zijn. Verlichting staat dan ook voor de volledige ontwikkeling van hoofd en hart, van verstand en gevoel. Het staat voor de volledige ontwikkeling van onze mannelijke en onze vrouwelijke eigenschappen. Hierdoor worden we geïntegreerde, ontspannen, natuurlijke en authentieke mensen. Verlichting staat dus in werkelijkheid voor ware menswording. Wanneer we eenmaal dit realistische inzicht in verlichting hebben, wordt de weg om ‘verlichting’ te bereiken automatisch duidelijk. We kunnen aan onszelf werken om emotioneel en intellectueel volwassen te worden. Mijns inziens is het dan ook beter om het mysterieuze begrip ‘verlicht worden’ niet meer te gebruiken, en voortaan te spreken van ‘geestelijk volwassen worden’. Liefde, sympathie, respect, invoelingsvermogen, tolerantie zijn allemaal inherente eigenschappen van de toestand van geestelijke volwassenheid”, aldus Langenkamp.

Als er één film is die op aansprekende wijze weergeeft wat verlichting, ofwel geestelijke volwassenwording  in samenhang met het leven in het hier en nu  inhoudt is het wel Groundhog Day met Bill Murray  als Phil in de hoofdrol. Als Phil na veel vallen en opstaan eindelijk door heeft waar het in het leven om gaat, zoals het beoefenen van liefde en dankbaarheid, lijkt hij daarmee belangrijke poorten naar het nu gevonden te hebben en is hij een gelukkig man geworden! Andere speelfilms met als thema geestelijke verlichting zijn: Little Buddha (1993), Peaceful Warrior (2006), Il Giovane Favoloso (2014), Le Libertin (2000), En Kongelig Affaere (2012), La Montaña Sagrada (1973), Into the Badlands (2015), the Razors Edge (1984), Magic in the Moonlight (2014), Man on the Moon (1999).

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.

De Kracht van het NU; gids voor een gelukkig leven (2013), E. Tolle. Uitgeverij Ankh Hermes, Utrecht.

De vele misverstanden over verlichting. In: Boeddhistisch Dagblad 30 januari 2019, F. Langenkamp.

BesteLijst.com.

 

 

Geplaatst op

Over sterven en wedergeboren worden:

I am 42 year old. In less than a year. I ‘ll be dead…and in a way I am dead already…

Lester  Burnham in American Beauty (1999)

Het centrum van je hart is waar het leven begint. De mooiste plaats op aarde…

Rumi

Sterven en wedergeboren worden is een metafoor voor de meest radicale en totale transformatie die ons bewustzijn en onze identiteit kunnen ondergaan. Deze metafoor is ook weer veelvuldig aan te treffen in speelfilms! Met name in fictiefilms: zoals bijvoorbeeld in The Trumanshow (1998) waarin deze symboliek meerdere malen is terug te zien, let met name op de kruissymboliek!

Oorspronkelijk verwijst het begrip “twee maal geborene” naar het tweede deel van de metafoor, de wedergeboorte. Wil de wedergeboorte authentiek zijn dan gaat er noodzakelijkerwijze een ervaring van (metaforisch) sterven aan vooraf. Deze eerste metaforische stervensfase, ook wel “de donkere nacht van de ziel” genoemd, lokt onvermijdelijk angst uit en is problematisch voor de meeste mensen. Zoals William Bridges benadrukt, is elke vorm van beëindiging, of het nu een carrière, een relatie, of een project betreft,  een vorm van sterven. Echter, als (westerse) cultuur gaan we niet goed om met stervensachtige zaken, aldus Bridges. Vaak worden deze fasen geproblematiseerd, terwijl ze juist uiterst vruchtbaar kunnen zijn voor onze persoonlijke groei, benadrukt ook de Poolse psycholoog en psychiater Kazimierz Dabrowski aan de hand van de door hem geformuleerde Theorie van Positieve Desintegratie (TPD).

In de mystieke literatuur van Oosterse en Westerse culturen, treffen we veel beschrijvingen aan van dood-wedergeboorte-ervaringen. Deze fasen worden daar juist gezien als iets om te cultiveren en te praktiseren! Zen meester Bunan zegt hierover: “Als je leeft, wees een dode man (of vrouw natuurlijk AdR). Wat je dan ook doet, het is altijd goed.” Dit klinkt natuurlijk niet als iets om vrolijk van te worden, maar in feite betekent het dat je je niet meer primair door je ego laat leiden, maar door je hart (zie de uitspraak van Rumi), waardoor  het leven (veel)  lichter en blijer wordt.  Denk ook aan de uitspraak van Jezus over het belang van wel in de wereld zijn, maar niet van de wereld (Johannes 15:19).  Interessant in dit kader zijn ook de zogenoemde bijna-doodervaringen. Vrijwel iedereen die een dergelijke ervaring heeft meegemaakt rapporteert diepgaande veranderingen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de ervaring van een ander wereldbeeld en hiermee samenhangend voortaan leven vanuit meer spirituele waarden. Voor de liefhebbers: bij een bijna-doodervaring zou het hartchakra geopend worden. Dat kan ook verklaren waarom veel bde-ers veel gevoeliger zijn na een dergelijke ervaring; ze hebben door hun hemelse ervaring iets ervaren van de “mooiste plaats op aarde”…

Voorbeelden van speelfilms en documentaires waarin deze metafoor terug te vinden is, zijn : Sneeuwwitje (1937), Little Buddha (1993), Groundhog Day (1993) The Trumanshow (1998), The Matrix (1999 e.v.), The Five People You Meet in Heaven (2004), When I was Dead (IDFA documentaire, 2012), Miracles from Heaven (2016), The Shack (2007), Soul (2020), Surviving Death (Netflix serie, 2021).

Bronnen onder meer:

Managing Transitions. W. Bridges et al. (2017) John Murray Press.

Personality Shaping Trough Positive Integration. K. Dabrowski (2015). redpill.press.com

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). R. Metzner. Origin Press.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Geplaatst op

Hereniging met de innerlijke vijand.

“We’ve all goth both light and dark inside us. What matters is the part we choose to act on.”

Harry Potter and the Prisoner of Azkaban

Hieronder wordt de zesde transformationele metafoor beschreven, zoals geïdentificeerd door de psycholoog Ralph Metzner: de hereniging met de innerlijke vijand.  Ook weer een geliefd thema in de speelfilm!

De schaduw, het id, het beest, de duivel, het monster, de vijand. Dit zijn enkele van de vele namen die toegewezen zijn aan een psychologisch complex dat in mindere of meerdere mate in alle mensen aanwezig is. De schaduw  betekent in de Jungiaanse psychologie het deel van het onbewuste, bestaande uit verdrongen zwakheden, tekortkomingen en instincten. Het is een van de drie meest herkenbare archetypen, de andere zijn de anima en de animus, en de persona (zie ook de metafoor van fragmentatie naar heelheid). “Iedereen draagt een schaduw”, aldus Jung “en hoe minder hij is belichaamd in het bewuste leven van het individu, des te zwarter en dichter hij is.” Dit archetype kan echter ook beschouwd worden als een verbinding met de primitieve dierlijke instincten, die tijdens de vroege kinderjaren  door de bewuste geest vervangen zijn. Vandaar dat Jung de schaduw ook met creativiteit in verband brengt. Een beschaafd mens onderdrukt deze dierlijke neigingen. Dit gaat echter ten koste van de spontaniteit, creativiteit, gevoeligheid en inzicht. Dit reservoir van duisternis herbergt dus ook bronnen van waaruit de scheppende kunstenaar zijn inspiratie haalt. Inspiraties zijn altijd het werk van de schaduw en een leven zonder schaduw zou saai en oppervlakkig zijn.

Volgens Metzner kunnen we de schaduw beschouwen als een soort psychisch beeld  dat functioneert als een innerlijke tegenstander, een “tegenover” waarmee we worstelen en argumenteren terwijl we ons leven leven. De vereniging van deze tegenstelling(en )wordt beschouwd als een centrale transformationele uitdaging op het pad van individuatie of heelheid. Jung refereerde aan dit concept als coincidentia oppositorum, het bij elkaar komen van de tegengestelden; de acceptatie en vereniging van de antagonistische aspecten van onze menselijke natuur. Dit proces kan resulteren in een groter zelfkennis en een hiermee gepaard gaande compassie voor anderen. Volgens Aldwin & Lewinson zijn dit allebei aspecten van wijsheid.

Een recente film waarbij we de schaduw aan het werk zien is Druk (2020), geregisseerd door de Deen Thomas Vinterberg. Over de film:

Er is een theorie dat we geboren zouden moeten worden met een aandeel alcohol in ons bloed. Die bescheiden intoxicatie opent onze geest voor de wereld om ons heen, vermindert onze problemen en verhoogt onze creativiteit. Gesteund door die theorie, beginnen Martin en drie van zijn vrienden, allemaal vermoeide leraren op de middelbare school, een experiment om de hele dag door een constant niveau van intoxicatie te handhaven. Als Churchill de Tweede Wereldoorlog won met een zware alcoholverslaving, wie weet wat een paar druppels voor hen en hun studenten zouden kunnen betekenen? De eerste resultaten zijn positief en het kleine project van de leraren is verheven tot een echte academische studie die resultaten oplevert.

Vinterberg merkt het volgende op over de film “Ik geloof ook dat ik met deze film wilde rebelleren tegen de bescheidenheid, de beheersing, de controle en het goede gedrag van mijn land. Met het goede gedrag bedoel ik ons geciviliseerde, rationele en gecontroleerde doen en laten” Trouw 18-8-2021.

In aanvulling hierop nog een heel recente aanrader, ook weer Deens en ook weer met Mads Mikkelsen: Riders of Justice (2020). En een derde aanrader uit Denemarken (Speak No Evil, 2022). NB Dit is een heel heftige film!

Andere voorbeeld van films waarin de schaduw centraal staat zijn: Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1941), Wild Strawberries (1957), Letter from an Unknwn Woman, (1948), A Clockwork Orange (1971), Fight Club (1999), Dark Night (2008), ), Enter the Void (2009), Black Swan (2010), Birdman (2014), Who am I -No system is Safe (2014), Lady McBeth (2016)  en Annihilation (2018). Voor de liefhebbers van series: Lucifer (2016-heden), Good Girls (2018-2021).

Leestip: Omgaan met je schaduw. De kracht van verboden gevoelens en verborgen talenten (2009). Connie Zweig en Steve Wolf. Boekenbalie B.V.

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

Geplaatst op

Van fragmentatie naar heelheid

“ Alles begint met luisteren…”

Dirigent Daniel Daréus in de speelfilm As it is in Heaven (2004)

Een van de  belangrijkste thema’s in de literatuur die gaat over de transformatie van het bewustzijn is het volgende, namelijk dat de onsamenhangende, gescheiden delen van de psyche kunnen en moeten worden verenigd tot een harmonieus, geïntegreerd geheel. Daarvoor is het belangrijk om “naar binnen te luisteren.” Hoe meer we dat doen hoe meer een aanvankelijke conditie van verwarring, wanorde, en chaos geleidelijk plaats maakt voor een manier van zijn van waaruit we helder kunnen functioneren. In deze zijnstoestand zijn de verschillende delen van onze psychologische en fysieke totaliteit functioneel gecoördineerd en verenigd. William James (1958) sprak in dit kader over het “verdeelde zelf en het proces van unificatie.” In aanvulling hierop schreef Carl Gustav Jung (1967) over het proces van individuatie, on-deelbaar ofwel heel worden.
Bovengenoemde metafoor refereert aan de vereniging van de “tegenstellingen” en het belang van integratie. We kennen allemaal het gevoel dat we ons verstrooid of verdeeld voelen. Dit kan gezien worden als de psychologische basis voor de metafoor van fragmentatie naar heelheid of integratie. Een belangrijk aspect van “heling” en groei is het bijeenbrengen van deze fragmenten.

Er zijn verbanden tussen deze metafoor en sommige van de metaforen die eerder op deze website aan de orde gekomen zijn, zoals de metafoor “van gevangenschap naar bevrijding” en “”reiniging door innerlijk vuur.” Fragmentatie en verdeeldheid worden vaak gezien als identiek aan gevangenschap en afweer. Het proces van innerlijke reiniging “brandt” de versperringen en begrenzingen die een staat van verdeeldheid produceren als het ware weg. De metafoor van fragmentatie naar heelheid is ook gerelateerd het begrip van de tegenstellingen en hun vereniging. Van het vele naar ene, van dualiteit naar eenheid , kortom de richting van groei en evolutie is naar integratie, naar eenheid.

Om meer geïntegreerd te raken is het belangrijk om meer “naar binnen” te luisteren. De Joodse Etty Hillesum die tegen het decor van de 2e wereldoorlog verantwoording aflegt van haar groeiend geloof in de menselijke mogelijkheden zegt het in haar dagboeken als volgt:
“Niet denken, maar luisteren naar wat er binnen in je is. Wanneer je dat ’s morgens voor je aan het werk gaat een poosje doet, dan geeft dat een rust die de hele dag doorstraalt”.
Een toepasselijke metafoor met betrekking tot de gebruikelijke veelvuldigheid of meerstemmigheid in de psyche is het theater. In de psychologie van C.G. Jung bijvoorbeeld, heeft het “drama van de psyche “ vier hoofdkarakters – het ego, de persona, de schaduw en de anima of animus – Terwijl het Zelf analoog is aan de combinatie van de auteur, de producer en de director.

Van fragmentatie naar heelheid in de film As it is in Heaven

Een goed voorbeeld van een speelfilm die gebaseerd is op dit thema is de Zweedse film As it is in Heaven van Kay Pollack uit 2004. Deze film gaat over een dirigent, die in verband met gezondheidsklachten terugkeert naar zijn geboortedorp en daar, op verzoek van de dorpsbewoners, een koor opricht. Hierbij representeren de diverse koorleden de aanvankelijk onsamenhangende, gescheiden delen van de psyche. In de film staat Inger bijvoorbeeld voor het ego, Stig voor de persona, Lena voor de anima en Conny voor de schaduw. Ook in deze film is er aanvankelijk sprake van een tamelijk chaotische situatie, waarbij de koorleden nog moeten leren om met elkaar samen te werken. Uiteindelijk ontstaat er onder leiding van Daniel, de (innerlijke) dirigent een harmonieus koor.  (Bron: Luisteren naar binnen; zelfanalyse met de film As it is in Heaven als inspiratiebron E.J. Baas (2009)).

Andere voorbeelden van films die betrekking hebben op dit thema zijn Persona (1966), The Tree Faces of Eve (1957), en de The Family Stone (2005).

Deze tip kreeg ik van iemand die de film Inside-Out (2015) ook goed bij dit thema vindt passen, waarvoor hartelijk dank!

Leestip: Etty; de Nagelaten Geschriften van Etty Hillesum 1941-1943 (1991). Uitgeverij Balans.

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

Geplaatst op

Reiniging door innerlijk vuur:

De vierde metafoor die het proces van het verkrijgen van een weidser bewustzijn beschrijft  gaat over “reiniging door innerlijk vuur”.  Ook deze metafoor is weer in diverse speelfilms aan te treffen!

 For the heart is an organ of fire, The  English patiënt,(1996)

Deze metafoor verwijst naar aan een proces van innerlijke reiniging dat de blokkades en   begrenzingen, die gerelateerd zijn aan een toestand van innerlijke verdeeldheid, als het ware “wegbrandt”. In de Divina Commedia van Dante wordt dit proces beschreven aan de hand van het Purgatorium, waar de helse staat van gevangenschap en innerlijke duisternis achtergelaten wordt. In de profetische boeken van het Oude Testament zijn er talloze toespelingen terug te vinden met betrekking tot de reinigende kracht van het vuur. God spreekt tot Mozes vanuit het brandende braambos en verschijnt aan de Egyptenaren in een pilaar van vuur. De profeet Elijah wordt opgenomen in een vurige strijdwagen (Koningen 2:11-12). En in het Thomasevangelie zegt Jezus “Iedereen die mij nabij is, is nabij het vuur en ieder die ver van mij is, is ver verwijderd van het Koninkrijk.” In het Hindoeïsme wordt dit proces gesymboliseerd door Shiva Nataraja, het beeld van de godheid die danst in een ring van vuur, terwijl hij trapt op een dwerg, wiens naam “vergetelheid” betekent. Aldus symboliseert Shiva Nataraja de kracht van het innerlijk vuur dat ons helpt om  onwetendheid te overstijgen, om wakker te worden en de beperkende obstakels, die ons ware potentieel in een dwergachtige toestand gevangen houdt, te overstijgen. In veel oude mythische tradities, in de alchemie en in sprookjes, ontmoeten we de archetypische figuur van de vuurspuwende slang of draak. Vaak gaat het om een draak die in een berg leeft, waar hij een schat bewaakt “een kostbare parel”. De vuurdraak belichaamt de creatieve krachten van de natuur. Voor de Europese alchemisten en ook voor de Chinese taoïsten en de meeste inheemse Sjamanistische inheemse culturen, zijn de wereld van de Geest en de wereld van de natuur verenigd, en niet gescheiden zoals in de Westers rationalistische mentaliteit.

Een belangrijk begrip met betrekking tot deze metafoor betreft de evolutionaire energie die onder meer bekend is onder de naam kundalini, maar ook  als Shakti, Durga, Elah, Shekinah of Athena en die door christelijke mystici heilige geest genoemd wordt. Dit betreft een bij de meeste mensen latent aanwezige oerbron van energie. Deze energie wordt wel voorgesteld als een slang die slapend opgerold ligt aan de basis van de ruggengraat (kundalini betekent opgerold). Als deze energie wordt opgewekt, en opstijgt langs de ruggengraat, hetgeen gepaard gaat met het openen van energiecentra of chakra’s brengt dit vaak een geestelijke transformatie teweeg. In allerlei (religieuze) tradities wordt naar dit proces verwezen, veelal op symbolische wijze. Bijvoorbeeld door de halo of de afbeelding van een energiepatroon, rond een ontwaakt wezen.  De onderscheidende factor in de voortgang, ontwikkeling en evolutie van bovengenoemde energie is ethiek. Daarom is het belangrijk om daar eerst mee aan de slag te gaan. Een voortijdig kundalini- ontwaken kan mensen (namelijk )uit balans brengen.

De psycholoog R. Metzner benadrukt  het volgende voor de gemiddelde persoon die een transformatieve ervaring ondergaat, of het nu spontaan is of als gevolg van therapie: “ besteed aandacht aan de pijn, leer ervan, onthoud je intentie in dit proces  en onthoud dat het een begin en een einde heeft. Bewust ervaren van een periode van purificatie kan ons helpen om een houding van nederigheid en ontvankelijkheid aan te leren, wanneer we de boodschappen van lichaam en psyche leren te begrijpen en hun signalen leren beschouwen als een gids om te groeien.”

Enkele voorbeelden van toepasselijke films en documentaires:

  • Sneeuwwitje (1937),
  • Doornroosje (1959/2002)
  • The Prince of Egypt (1998)
  • The Secret of Solomon’s Key revealed (2006)
  • Prince of Persia (2010),
  • Inner Worlds, Outer Worlds (2012)
  • Kundalini Awakened; Aura’s, Chakra’s and Light Energy (2013)
  • Cinderella (2015),
  • Awakening the Goddes: an exploration of kundalini (2017),
  • Spiritual Awakening: Journey tot he Inner Self (2021)

Leestip:

Ecce Homo; de beeldtaal van de Bijbel, Annermarie Wegh (2013), Nederlandse Auteurs Uitgeverij, Blaricum

Kundalini ontwaken; de zeven wondertekens & de vijf wijze meisjes, Annemarie Wegh (2015). Nederlandse Auteurs Uitgeverij, Blaricum.

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.

 

 

 

Geplaatst op

Van gevangenschap naar bevrijding

Major Schlegel: Sign and you’ll go free.
Franz Jägerstätter: I am free already. 

A Hidden Life (2019)

Zie hieronder voor de derde metafoor met betrekking tot het verkrijgen van een weidser bewustzijn!

Ontsnapping uit een staat van (innerlijke) gevangenschap naar (innerlijke) bevrijding kan gezien worden als een van de meest consistente metaforen  met betrekking tot persoonstransformatie. Deze metafoor is niet alleen in mythen en teksten uit de oudheid aan te treffen, maar ook in psychologische geschriften van eigentijdse denkers (Metzner, R., 1998). En natuurlijk ook in eigentijdse speelfilms!
De beperkte en begrensde kwaliteit van ons normale bewustzijn, is aan ons allemaal bekend, aldus Metzner. We kunnen ons opgesloten voelen in een relatie, ons gebonden voelen aan verplichtingen of vereisten op het werk, gehecht zijn aan bezittingen, gefixeerd zijn op iemand die we begeren enzovoort. De bekende grotmetafoor van Plato (zie vorige blog) belichaamt zowel de metafoor van een illusoire naar een meer heldere waarneming, als die van gevangenschap naar bevrijding. Mythen met betrekking tot deze metafoor zijn onder meer de mythe van Prometheus die aan de rots vastgeketend zit, Jona in de buik van de walvis, Theseus die het spoor volgt naar de Minotaurus in het labyrint, Odin die hangt aan de wereldboom Yggdrasyl, Christus hangend aan het kruis en de zondaren in de Hel van Dante die ingekapseld zijn in boomstronken of vastgevroren zijn in ijsmeren. Metzner benadrukt dat mensen zich eerst moeten realiseren dat ze zich in een toestand van gevangenschap bevinden.

De transformatie van een toestand van gevangenschap naar een staat van bevrijding wordt gereflecteerd door het verschil tussen lot en bestemming. Het lot kan gezien worden als onvermijdelijk, gefixeerd en gebaseerd op het verleden. Bestemming daarentegen is toekomstgericht, vrij en flexibel: het  is gerelateerd aan het hebben van een doel, dat wat we kiezen om te doen of te zijn. We vervullen onze bestemming met behulp van onze vrije wil. Een goed voorbeeld van het bovenstaande is de Oostenrijkse neuroloog en psychiater alsook holocaustoverlevende Viktor E. Frankl die in zijn wereldberoemde boek De Zin van het Bestaan  (1946)  beschrijft hoe hij er in een uiterst beperkende en mensonterende situatie toch in slaagde een betekenisvol leven te leiden.

Het script van de film Groundhog Day (1993)  is geschreven door een zen-boeddhist, die op een  aansprekende manier aan de westerse ziel wilde laten zien, wat het begrip “verlichting” inhoudt. De film gaat over een narcistische weerman (Phil Connors) die dezelfde dag keer op keer opnieuw moet (be)leven. Pas na veel vallen en opstaan, komt hij tot het inzicht dat het er in het leven om gaat een liefdevol persoon te zijn, waardoor hij zich niet meer gevangen voelt en daardoor gelukkiger wordt dan ooit tevoren. In dit kader is het interessant om te weten dat de wet van de liefde ook wel de wet van de vrijheid wordt genoemd(!); omdat Phil (eindelijk) zijn begeertes en afkeren achter zich heeft gelaten ervaart hij uiteindelijk de gelukzalige toestand van in het nu te leven.

Andere films en documentaires waarin deze metafoor een belangrijke rol speelt zijn: Siddharta (1972), Gandhi (1982), Fury to Freedom (1985) Little Buddha (1993) The Shawshank Redemption, (1994) The Trumanshow (1998), The Matrix, (1999), Freedom Writers (2007). Die Eroberung der Innere Freiheit (2010), Mandela: Long Walk to Freedom (2013), Freedom Summer (2014), A Hidden Life (2019).

Leestip: Vrij zijn, waar je ook bent Thich Nath Hanh (2003). Een echte aanrader!

Bronnen onder meer:

The Unfolding Self. Varieties of Transformative Experience (1998). Ralph Metzner. Origin Press.